Читать книгу: «ОДАМИЙЛИК СЎҚМОҚЛАРИДА», страница 3

***

Дўст бўлгин тоза инсонлар билан,

Агар битта булса дўст бўл у билан,

Мабодо топмасанг бир тоза инсон,

Қолгин шунда сен ўз – ўзинг билан.

***

Нокаст бўлса боланг кўрмагин ундан,

Кўргин буни учқунини асли ўзингдан,

Не камчилик кўрсанг фел – атворидан,

Ўзингдан қидир ё аждодларингдан.

***

Ўрта ёшли одам ўзини тутар номақул,

Беўхшов сўзлар, енгилтаклик қиларди нуқул,

Кузатиб турган бир инсон деди,

Онасини танирдим, бошқа она туққанда уни,

Бу одам олим ва доно инсон бўларди.

***

Кўп тилларни билиш олий фазилат,

Сўзлаганда билинар унда мъарифат,

Мулоқотда гапир бир тилда фақат,

Аралаш гапириш бу ҳам бир иллат.

***

Гапирганда қўшимча сўзларни қўшма,

Кимдандир эшитган сўзни қайтарма,

Маданиятли бўлгин сен мулоқотда,

Чет тили сўзларни қўшиб гапирма

***

Бир- биримизга бўлсин доим қадримиз,

Қадирни билмаганни инсон демаймиз.

Одамийлик, ҳалоллик йўлидамиз биз,

Бу сифатлар бўлмаса бирга бўлмаймиз.

***

Инсоф ва диёнатни бизлар унутдик,

Нодонмиз, доноларни биз менсимадик,

Тўғри сўзни айтганлар устидан кулдик,

Кўзни очинг, одамийликка неларга етдик.

***

Виждонни ва иймонни, қадрин билайлик,

Ҳаётни ва қалбимизни биз соф тутайлик,

Ўзимизни эмас биродар, халқни ўйлайлик,

Миллатимиз обруйини баланд ушлайлик.

***

Олтин асли илоҳий метал,

Нопокликни ёмон кўради,

Қаллоб ва очкўзни дарҳол сезади,

Бўларни аклини олиб узоқ вақтда,

Сўнг мушкул аҳволга солиб қўяди.

***

Даюс дейдилар ор – номуси бўлмаганларни,

Унга ишониб юрган инсонни алдаганларни,

Дўстликка ҳиёнат қилган муттаҳамларни,

Даюс дейшар беҳаё, нопок, ғурурсизларни.

***

Давра тўрида сайраса ақли калта бой,

Доно йўлакда ўтириб сукут сақласа,

Бу давранинг ҳоли бўлар, оҳирати вой,

Гарчи доно инсоннинг қадри бўлмаса.

***

Бир умр узоқ юр нопок одамдан,

Дўст ҳам тутинмагин ҳатто олисдан,

У йироқдир, иймону – инсонийликдан,

Тонмайди ҳаётинга захар солишдан.

***

Нопокка мансаб текса мабодо,

Тангридан ўзини катта тутади,

«Чексиз имкон, хуқуқ менда»– деб,

Хамма нопок ишни қилиб ўтади.

***

Пенсияга чиқиб инсон етмиш ёшида,

Дейди, -кечагина узи ишга киргандим.

Ҳаётдан кетади саксон – тўқсонда,

Эслайди, – кеча ўзи мен ёш бола эдим.

***

Душманга ҳам дўстлик қиламиз,

Дўст одам баъзан қолар нарида,

Гоҳида нопокка қучоқ очамиз,

Аттанг, – деймиз кўз очилганда.

***

Бойлигинг билан мақтанмагин сен,

Одамларга ундан асло фойда йўқ,

Мансабинг билан кеккаймагин сен,

Халқнинг оғирини кўтарганинг йўқ.

***

Бойлигига, мансабига қараб қилма илтифот,

Ватанга, халққа бўлган мехрига, садоқатига,

Инсонларга қилган саҳовати, адолатига,

Диёнати, оқибатига қараб қилгин мулоқот.

***

Нопок амалдорча минбарда нутқ сўзласа,

Халқ олқишласа, қани ори, ғурури қани?

Ҳофиз манавий паст, қўшиқ куйласа,

Тингловчининг диди, сурури қани?

***

Исмат Хушев ўз сайтида бир куни ёзди,

Нишоновни ёмонладим, топшириқ эди.

Аждодларингни эсладим шунда барини,

Наслингдан топаолмадим асл инсонни.

***

Тарихчи олим эдинг, у замонни мақтаган эдинг,

Комунист бўлдинг, содиқлика қасамёд қилдинг.

Аммо бу замонда у замонни сен қораладинг,

Уят бўлди олимликка, қасамга, сен уялмадинг.

***

Бўлмаса одоби, эзгу аҳлоқи инсонни,

Берманг унга мансаб ва рахбарликни.

Тангри ҳам бермасин унга бойликни,

Етишганда расво қилар тоза ҳаётни.

***

Авестода шундай сўзлар битилган, -

Гарчи ҳаётда сен бир табиб дир сан,

Оллохнинг мехрибон вакилидир сан,

Исботлайсан халққа мехирли бўлсанг.

***

Бир бобо деди, – Сен врач булсанг,

Халкингнинг доимо коридадир сан,

Унга мехрда бўлиб халол ишласанг,

Тангрини ва халқни хурматида сан.

***

Ахмад Эгамбедиевич, Тошкенлик устозим деди,

“Уқиб, кечаю кундуз клиникада ўтказинг вақтни,

Халқингиз изламасин ўзга юртдан мутахасисни.”

Оқлаб юришга интилдим мен устоз сўзини.

***

Гирей Алиевич, Питерлик устозим деди,-

«Врачнинг мехнати доимо оқар сув каби,

Гуё қадирсиз курингадек оқиб туради,

Аммо инсонлар қалбида доим қолади.

Қирқ йил утса ҳам сени эслаб юради.”

***

Аъзам Тоирович, Душанбелик устозим деди, -

«Халққа беминнат қилсанг тоза мехнатни,

Бериб унга ўзингни тўлиқ мехрингни,

Топасан шунда хаётда юксак хурматни.»

Умр кўрсатди ростлигин устоз сўзини.

***

Юз ўттиз йил қилиб белгилаб берган,

Тангри инсонга унинг умрини,

Аммо қанча, қай тарзда яшаб ўтишни,

Ҳал қилади ақли етганича ўзи инсонни.

***

Эй инсон, сенга мансаб тегдими,

Икки кишигами ё юз минг кишига,

Сен бошлиқ, раҳбар бўлдингингми,

Покликка намуна бўл ҳодимларинга.

***

Ҳар соха, ҳар жой сен билан бирга,

Тарақиётда бўлсин сени даврингда.

Ҳар инсонга доимо этибор бергин,

Уларни ҳар бирини қалбини билгин.

***

Адолат ва тўғрилик рамзиси бўлгин,

Одамийликни доимо юқори тутгин.

Тозалик, хуш фелликни қонун деб билгин,

Бошқалардан хам, шуни сен талаб қилгин.

***

Мансаб кетидан қувган инсонни кўринг,

Устаси фаранг эгаси бўлмоққа унинг.

Аммо иш юритишга, яратишларга,

Ақли етмаслигини сиз шунда кўринг.

***

Мукаммал қил хар бир ишингни,

Қай сохада бўлма тўлиқ бажариб уни,

Маромига етказиб кўрсат дидингни,

Шунда топасан юксак ҳурматни.

***

Гарчи севса тангри ўз бандасини,

Камтарин, доно ва пок яратар уни.

Халқ ҳам севади бундай инсонни,

Шуларга беради бахт ва иқболни.

***

Э инсон! Қилма нопок ишларни,

Кун келиб олурсан сен жазосини.

Уддаласанг ундан қочиб қолишни,

Бегуноҳ наслинга берар касрини.

***

Тоза бўл, асрагин авлодларингни.

Рисқига ҳиёнат қилмагин халқни,

Элингдан юлиб бойлик ортирма,

Бўнинг жавоби – қиммат тулови.

***

Недур ғарликдан гуноҳ каттароқ,

Буш ерни халқига порага сотмоқ,

Тарозидан урмоқ, нархни кўтармоқ,

Инсондан айб излаб устидан кўлмоқ.

***

Бу дунёда тозаликдан, одамийликдан,

Инсонлар қилган яхшиликлардан,

Қарздорлик билан кетма дунёдан,

Хатто тобутингни кўтарганлардан.

***

Чала муллаларга тегса минбарлар,

Илимсизлар муалимлик қилсалар,

Депутат бўлса савдогару- артистлар,

Хаётда халқ улардан нима кутарлар?

***

Тангрини назарида тенгдир бандалар,

Олтин тожлиги ҳам ковуши йртиқлар.

Фақат гуноҳига қораб улар бўлинар,

Ким юқори уринда, ким пастда тўрар.

***

Нопокка бериб қўйсангиз мансаб амални,

Йўлини очади уғирлик ва пораҳурликни.

Роҳатлаганини кўрасиз шунда нокастни,

Халқни кўринг бу даврда қийналганини.

***

Олиб сотар ва гадони таққослаганда,

Гадо турар савдогардан анча юксакда.

Гадо олар пулингизни дуолар айлаб.

Олиб сотар олар пулни доимо алдаб.

***

Тангрини нигоҳида ва назрида дирлар,

Врачлар, муаллимлар, хоким, қозилар.

Халққа ғамҳўр бўлиб пок ишласинлар.

Пағамбар с.а.в. сўзларин баён қилганлар,

Бу соҳалар муқаддас, ҳам илоҳий дирлар,

Бу касбларда “тижорат” ҳором деганлар.

Олиб сотарлик қилсин бой бўлмоқчилар,

Ва инсоний поғонасида пасда тўрсинлар.

***

Эр деди ҳотнига келин танлаганида, -

“Ўғлинг қўйб берган ҳоҳишларинга,

Тўйдан кегин келиндан нолиганингда,

Келин кетса, кетарсан у билан бирга”.

***

Ақилга ишора етар деган донолар,

Ахмоққа калтак кам деган боболар.

Нечун бу замондаги қанча одамлар,

Боболар деганига муҳтож бўлдилар?

***

Давлатни, мансабни донога берсанг,

Саҳовати, адолати юз карра ошар.

Мабода буларни нопокка берсанг,

Унинг паст ишлари шу онда тошар.

***

Яхшига қилсанг яхшилик,

Энг ками, дуолар қилиб алқайди.

Нокастга қилсанг яхшилик,

Энг ками, ғаниминг бўлиб яшайди.

***

Нечун тангрим, сенга ибодатда юрганлар,

Иблис билан ошноликда доим бўларлар?

Ҳаётий ва инсоний қонунни доимо бўзиб,

Сен харом деган, макрух ишларни қилиб,

Адолатдан қочиб сендан паноҳ изларлар.

Кечиргин, шайтон йўлдан урди деярлар.

Масжидга борибо уз бошларин урарлар.

Минг марта йғлабо ибодатни қиларлар,

Чиқиб иблисга ҳос ишни давом этарлар.

Билмадим, иблисми ёки инсонми бўлар.

***

КЕКСА МУАЛЛИМ…

Туйда элликта одам ҳуш келдига турарди,

Кекса муалим, секин йўл четидан келарди,

Уртадан ҳоким, прокурор.и.и. б келишарди,

Бир вақтлар бу юриш одат бўлиб қолганди.

Мезбонлар муалимни олдин турга ўтказиб,

Сўнг “дорғоларга” тўйда жой кўрсатдилар.

Одамийлик борлигин улар исбот қилдилар.

***

Мабодо мажлисда қупол гапирсанг,

Билгин, бу жойга лойиқ эмассан.

Демак, ўз бурчингни оқлай олмайсан,

Унутма, атрофда юзлаб одамлар.

Сендан юз карра яхши эпларлар.

***

Ватан ва халқинга бўлса садоқат,

Илимсизликка етган нокас қилма ишини,

Тусувчи бўлма халқ учун тараққиётни,

Мард бўл, арзиганга топшир курсини.

***

МАШРАБНИ БАЛҲДА…

Э тангрим, сенга бордур саволим,

Иблисга ошно бўлган ҳокимлар,

Руҳонийлар, мулла ҳамда қозилар,

Поклик ва адолатни кўйлаганида,

Машрабни Балҳда дорга осдилар.

Иблислар бу ишни қилганларида,

Нега ўзинг, сенга содиқ деганлар,

Дорғолар деб ўзларини билганлар,

Биргаликда томошода бўлдинглар?

Арбоблар ўзлари нопок бўлсалар,

Халқ ҳолини доим оғир қилурлар.-

Дея мавлоно Машраб кўйлагандилар.

***

НАСИМИЙДАН ҚЎРҚДИЛАР…

Халқни доим алдаб юрган ахлоқсизларни,

Амалдору, руҳонийлар асл юзин очганни,

Ахлоқ, одоб, адолатни талаб қилган шоирни,

Шариат “пешволари” юртида банда қилдилар.

Насимийни оёғини қирқиб, пайин тешдилар.

Қассоб молни осгандайн Насимийни осдилар.

Бирга адолатни, ахлоқни, ҳақиқатни осдилар.

Тангрига ибодат қилибо, уни алдаб юрганлар,

Хақдан қурқмадилар, Насимийдан қўрқдилар.

“Адолат шерлари”шунда шоқолга айландилар,

Аҳлоқсизлар қаторида томошода тўрдилар.

***

ОЛЛОҲНИ АЛДАМА САН

Намоз ўқишдан олдин тахоратни қиласан.

Тухтагин, олдин виждонингни покла сан.

Виждон тоза бўлмаса тахоратни қилма сан.

Бўларни бажармасанг соҳта намоз ўқирсан.

Ўзингни алдасанг ҳам тангрини алдама сан,

Порани олган бўлсанг уни қайтараолар сан,

Нархини қўтариб сотсанг унда нима қиласан?

Адолатдан қурқанда масжидга сен чопарсан,

Оллоҳдан паноҳ излаб ибодатни қилур сан.

Юз тахорат қилсанг ҳам, поклана олмагайсан.

Уғрилар, пораҳурлар, кабохатлар билан сан,

Бўларнинг садҳидаги асли виждонсиздан сан.

Халқдан юлиб доимо катта гунох қилгайсан,

Таҳорат қилганда ҳам, бил намозда соҳта сан.

Халқни алдаганда ҳам, ҳақни алдамагин сан.

Тангри карами кенгдир, буни яхши биласан,

Вақти келиб барига ўзинг жавоб бергайсан.

ҚАЙТА ЯРАТГАН…

Биламиз, она еримиздаги ҳаётни,

Етти маротаба қайта яратилганни.

Кўриб инсонларни нопоклигини,

Бир марта йўқ қилган ёкиб оловни,

Яна яратиб устида янги хаётни,

Кўтармади инсонларни илатларини,

Қирқ минг йилдан кейин чидолмай,

Зилзиладан йўқ қилди кўплаб инсонни.

Умид билан яратди қайта ҳаётни,

Кўриб яна нопок одамийларни,

Қуруклик келтириб тўхтатди уни.

Қайтадан яратган янги дунёни,

Разиллика тўлдирди инсон дегани,

Кутараолмай устида нопок ҳаётни,

Сув бостирди шўнда бутун оламни.

Яна юз минг йиллар ўтказиб,

Яратди устида янги ҳаётни.

Мўкаммал қилди яна инсонни.

Аммо кўриб инсон нопоклигини,

Музлатди ернинг тўртдан учини.

Инсон! Қилгин бундан сен хулосани,

Покиза тут ўзингни хар бир сўзингни,

Ниятинг, фикринг ва амалларингни,

Тангри яратганига муносабатингни,

Покиза тут доимо ўзинг қалбингни.

Тоза тут ҳар доим юрган йўлингни.

Ҳамда бутун умр Ернинг юзини,

Асраб халқинг учун бойликларини.

НОКАСТЛАР

Пенсия ёши деб қанча ишчини,

Баъзи рахбарлар ишдан олишди,

Бўш қолган иш ўринларни,

Икки бўлиб улар сотишди,

Четлатиб яхши мутаҳассисни,

Қўйишди ишга саводсизларни,

Кўрсатди халққа, душманлигини,

Ватанига ўзининг хоинлигини.

ЭЪТИБОР ҚИЛИНГ

Кўп минг йиллик тарихни ўрганиб чиқинг,

Подшоҳми ё меҳнат қилиб умр ўтгазган,

Имон, виждон, диёнат билан тоза яшаган,

Инсон авлоди бахтли, баркамол бўлган.

Қалоб, порахўр, ўғри, халқидан юлган,

Етти авлодини улар, куйдириб кетган.

ИНСОН БЎЛСАНГ…

Биринчи оламни яратган Оллоҳни севинг,

Бўлинг унинг учун доим ҳалол, покиза.

Сўнг мехнаткаш ҳалқни хурматин қилинг,

Бўлиб унга бир умр мехру – иззатда.

Кейин табиатни ардоқланг, асраб – авайланг,

Ҳар қулоч ерини, бор бойликларини,

Халқ учун ҳар доим тежаб ишлатинг.

Шундан сўнг одамлар сафига туринг.

ЎЗ ҚУЛИМИЗДА

C.С.С.Р. вақтида, катта шахарларида юрганимизда,

Ўзбекнинг маданияти, ор – номуси, ғурури, виждони, ақли, Одамийлиги, тарихдаги ўрни ҳақида гапирганимизда,

Олдин, “Восточные сказки”– деб қўйишарди.

Бироз яшаб, кимлигимизни улар билганларида,

Туриб таъзим килиб, узр сўраб, там беришарди.

ЎТИБ КЕТАДИ

Тонгда қуёш отиб тунда ботади,

Шу тариқа кунинг ўтиб кетади,

Нима қилдинг не иш бажардинг?

Кимлар билан кунни ўтказдинг?

Билгин ҳаёт бир кундек ўтиб кетади.

Бир кунингни сен қандоқ ўтказсанг,

Ҳаёт ҳам бир зумда шундоқ ўтади.

***

ЮЛДУЗ & ШАМ

Насимий, Навойи, Урдубодийлар,

Фурқат, Хамза, Махтумқулийлар,

Огаҳий, Айний ва Қодирийлар,

Эркин Вохидов, Мухаммад Юсуфлар,

Яна юзлаб адиб, шоирлар,

Инсонларга ёрқин юлдузлар.

Қани эди кўплар кичик шам бўлиб,

Зулматли кунларда бироз нур бериб,

Одамлар оқ – қорани ажратаолсалар.

Яхши ва ямонни фарқин билсалар.

***

ТАНГРИ ПАНОҲИДАГИЛАР

Кўпайса порахўр, юлғич, фирибгарлар,

Давлатдан, халқдан ўмарадиганлар,

Зийрак Иблис дарҳол шунда ўйғонар,

Уларни қул қилиб, раҳбарлик қилар.

Табиат ҳам шунда норози булар,

Келтириб офатлар, зилзила, ёнғинлар,

Улардан кўп талофат кўради халқлар.

Тоза инсонлар, одамийликни йўқотмаганлар,

Тангрининг паноҳидадир доимо улар,

Бирга бўлиб Аллоҳ билан тоза одамлар,

Иблисни ва кулларини енгиб ўтарлар.

ОДДИЙ БАХТ

Эрталаб соғлом ҳолда уйғониш,

Кундалик режани бажараолиш.

Яқинларни соғлигда кўриш.

Бахил, нопок, порахўрларнинг,

Бугунги кунда учратмаганинг.

Кечда, кунни ўтганини хулоса қилиб,

Яхши кун бўлди, – дея якунлаганинг.

КАЛАМУШ

(Бўлган воқеа.)

Қайнар деган катта қишлоқ бор тоғ этагида,

Катта дўкон турар йўлнинг чап ёқасида,

Дўкон орқасида жарлик, оқар Қайнарбулоғи,

Орада қалин ўсган наматакзори.

Етмишинчи йиллар эди, ўтган асрда,

Қамалди бешта мудир уч йил ичида.

Камомад чиқар эди ҳар олти ойда.

Ўғрини ушламоқ бўлиб мудирлар,

Дўкон ичида тунда қолар эдилар,

Аммо ўғри йўқ, ҳайрондир улар.

Камомад яна чиқиб келаверарди.

Бола қўйни бир кун қидириб,

Путазор ичига келди у кириб.

Пулларни қуйган кимдир яйратиб,

Қуритмоқ бўлиб, ҳайрон у кўриб,

Кимдир тахламоқчи уни қуритиб.

Дўкондан шу он, одам чақирди,

Ё раббим! – дея хайрон бўлишди.

Дўкон орқасидан ерни ковлашди,

Каламушнинг уясини шунда очишди.

Пуллар тахланган, рангига қараб,

Мудирлар камомади бари топилди.

Қамалган мудирлар озод қилинди.

Каламушни ҳеч ушлаб бўлмасди,

Қопқонга ҳам у яқин келмасди…

Дейдиларки, порахўрлар, ўғрилар,

Ҳаётида асли юлғич бўлганлар,

Кейинги ҳаётида каламуш бўлиб,

Бу дунёга улар қайтиб келарлар.

Тарихга, азизлар, назар солинглар,

Кўпайсалар қаерда каламушлар,

Бўлар қимматчилик, тартибсизликлар.

Халққа камбағаллик, ғам келтирар улар.

Қанча каламушлар бор бу дунёда,

Орамизда юрарлар одам шаклида,

Давлатдан, хақдан улар ўмариб,

Бойлик еғишар, ҳар ҳил ўрада,

Ҳар хил усулда, ҳар хил соҳада,

Ҳар хил ҳолатда, ҳар хил мансабда.

Одамлар – каламушлар янги асрда.

КИМЛАР ЯНГИ БОЙЛАР?

Кимлар булар янги бойчалар?

Ҳаёт дарахтига тушган қуртчалар.

Ҳар жойда булар пайдо бўлдилар,

Ўзаро дўст ҳам бўлиб олдилар.

Бири колхозда раис бўлганди,

Имкони борини сотиб еганди,

Ва янги бойчага айланган эди.

Халқи қашшоқ бўлиб қолганди.

Бири эса совхозга директор эди,

Имкони борини у ҳам сотганди,

Ишчилари ишсиз, ночор қолганди.

Ўзи янги бойчага айланган эди.

Мактаб директори лавозимдаги,

Порасиз ходимни ишга олмасди,

Устама пулини ҳам “туя” қиларди,

Мактаб таъмиридан ҳовли қурарди,

Пахта терими вақтида у пул йиғарди.

Тиббиёт бирлашмасига эга бўлгани,

Касаллар овқатидан ҳам пул қиларди,

Янги ходим пул бериб ишга кирарди,

Ҳамма ишчилар унга солиқ туларди.

Пахта даврида у ҳам бойлик йиғарди.

Бири хуқук посбони – терговчи эди,

Пулдорга иш уюштириб давлат йиғарди,

Ўғрини шунда қароқчи урган бўларди,

Қозиси адолат тахтига ўтириб,

Бегунохга ҳам ҳукм чиқариб,

Пулни олардию аммо оқламас эди.

Савдогари бой ман деб осмон учарди,

Беш сўмдан олардида ўн сўмдан сотиб,

Бизнес дея бу пастликдан у уялмасди,

Халқ пўлини ундан учини туя қиларди.

Туман эгалари уларга дўст бўлишганди.

Ким йўл қуйиб берди бунга бўларга?

Ўхшамоқчи бўлди бўлар кимларга?

Бири тушди адолатни исканжасига,

Дўстлар қочишди ҳар хил инларга,

Бири бирини солишди танимаганга.

Янги бойлар бизларга бўлмади мақул,

Нопок йўллар билан йиққан улар пул.

Халқдан, давлатдан кўп ўмардилар,

Халқ мулкини ҳўсусий қилиб олдилар,

Бу патсликдан улар тап тортмадилар,

Халқни камбағал шулар қилдилар.

Халқимиз бой бўлса тоза йўл билан,

Ҳалол меҳнату тўғрилик билан,

Камбағаллик юқолар ўзи – ўзидан,

Ночор хам чиқмас халқни ичидан.

Хулоса шуки бугунги кундан,

“Хаёт тоза бўлсин,”– десанглар,

Амалдорни қуйинг тоза насилдан.

АСРАЙМИЗ

Чегарани асраймиз жосус – душмандан,

Халқимизни ташқи зиён-заҳматдан,

Аммо орамизда яшаб юргандан,

Бир муттаҳам олиб сотардан,

Пораўрдан, ўғри, қаллобдан,

Сифатсиз мол сотиб юргандан,

Бемордан пул шилиганлардан,

Қийналамиз ҳимоя қила олмасдан.

ЧЎККАН

(ҳаётий масал)

Бир инсон рахбарга ўзини яқин тутарди,

Доимо бош врач бўлишни орзу қиларди.

Яхшилар номини булғашни истаб яшарди,

Бироз ичса ўзини тинмай мақтаб кетарди.

Касбдошлар дам олгани бир кун чиқишди,

Каттагина ховузда улар роса сузишди.

Бу одам шунда сакраб сувга шунғиди,

Сув остига чукдию, хушидан кетди.

Хамма сузиб кетди бошқа томонга,

Кузатиб турган киши эса қирғоқда,

Ётганини курди уни сувнинг остида.

Олиб чиқиб ётқизиб қуйб қорнига,

Босиб оғзи бурнидан сувни чиқазди,

Нафас олдирганди, ҳушига келди.

Эски бошлиқ кетмоқ бўлганда,

Чуккан югурди бошлиқ бўлмоққа.

Поралар бериб уни билмаганларга,

Ўтирди амаллаб бошлиқ курсига.

Шунда кўрсатди ким у аслида,

Давр текканини бир нокастига.

Пора бериб олган курсини,

Поралар олиб булғади уни.

Ҳодимларни сўкди, хақоратлади,

Хурматни, иззатни асло билмади,

Порахўрликка шўнғиб кетганди.

Пенсиядагиларни ишдан бўшатди,

Кўкидан олиб, уларни ўрнини сотди.

Шунда уни чўкканида қутқазган одам,

Ўйлади, – мени ҳам бор бўнга ҳиссам,

Тангрининг олдида гуноҳлидирман,

Жамоани ундан жабр кўрганларидан.

Хаёт у туфайли булғанганидан,

Унга пора еғиб берган нокастлилардан,

Хайр демай одамийлик кетиб қолгандан,

Тангри чўктириб, у эса қутқазганимдан.

ҚИЛИШАР ҲАЛАК

Кибр нодонликдан бир белгидир фақат,

Қўполлик ақл заифлигидан беради дарак,

Мансабни ва бойликни кетидан қувмак,

Халқ ва давлатдан юлиб бой бўлиш истак.

Халқидан ўзини юқори тутмоқчи демак.

Булар хаммаси даюсликдан беради дарак,

Инсонларни бўлар доимо қилишар ҳалак.

ПОКЛАНИБ ҚИЛ ИБОДАТИНГНИ

Оллоҳни нопок ҳолатда тилга олмагин,

Унга мурожат қилсанг бегуноҳ бўлгин,

Имонингни олдин сен поклатиб олгин,

Кунглини оғритганингдан узр сўрагин,

Хақига хиёнат килганда уни қайтаргин.

Бандаси кечирса қилмишларингни,

Кегин тангрига сен мурожат қилгин.

Оллоҳ балки кечириб гунохларингни,

Қабул қилар шунда ибодатингни.

ДЎСТИМ

Дўстим ёмон кўрарди порахўрларни,

Юлғичлар, қаллоблар, иғвогарларни,

Хаётни доим булғаб яшаганларни.

Давлатни, халқни тунаган маддохийларни,

Мансаб сотган- сотиб олган муттахамларни.

Юзига айтарди пастлигин расвобойларни.

Тарк этди етмиш еттида ёруғ дунёни,

Жанозасида кўрдим беш минг одамни.

Тоза инсонларни, йиғлаганларни,

Менинг дўстимнинг чин дўстларини.

Кўрмадим аммо унинг ғанимларини,

Яшаётиб ҳаётни доим булғаганларни.

Улар ҳам топширар, бир кун омонатини,

Ҳаёт қонуни, олади бир яхши, бир ёмонини.

Оҳиратда кўрсатиб, неларга улар арзиганини.

АЁЛГА ХАМ…

Давлатимиз обод бўлсин, -деб,

Хаётимиз тўкин бўлсин, -деб,

Халқимиз бахтли бўлсин, -деб,

Келажагимиз буюк бўлсин, -деб,

Ибодат қилурлар барча одамлар.

Яратганга нолиб нажот кутарлар.

Аёлга хам сиғининг, ибодат қилинг,

Тоза фарзанд келтирсин дунёга улар.

Адолатли, сахий, эзгу-амалий,

Мехирли, покиза ва тўғри сўзли,

Мехнаткаш, чиройли, инсоф-имонли,

Болалар туғишсин барча аёллар.

Аёлга хам сиғининг, ибодат қилинг,

Хар-хил енгил-елпи, қаллоб фарзандлар,

Келтирмасин бу дунёга азиз аёллар.

Текинхўр, олиб-сотар ва фирибгарлар,

Ўғри, нопок, порахўр ва юлғичлар,

Виждонсиз, имонсиз хамда қаллоблар,

Кўпаймасин сиз туфайли азиз аёллар.

Мансаб учун виждонни сотиб,

Бойлик учун имонни ютуб,

Бу хаётни дўзахга буриб,

Юргувчи инсонни туғманг аёллар.

Келажак жаннатий бўлсин десангиз,

Эзгу амал, эзгу ният, эзгу қалибли,

Халқпарвар фарзандлар туғинг аёллар.

Давлатимиз келажаги буюк бўлсин десангиз,

Ақлу-доно фарзанд туғинг азиз аёллар.

КЕЛИН ҚИЛМАНГ…

Падаркушни келин қилманг,

Тангри уни лаънатлаган,

Нафратила инсонларнинг,

У қувилган кенг Насафдан.

Падаркушни келин қилманг,

Сизга вафо хеч қилмайди,

Чанқасангиз сув бемайди,

Уйингизга эга бўлиб,

Бир бурда нон хам тўтмайди.

Падаркушдан келин қилманг,

Кўзингиз нури кетганда,

Хатто шам нури бўлмайди,

Белда мадор қолмаганда,

Бир таёқча наф бермайди.

Падаркушдан келин қилманг,

Дарбадарсиз хасталикда,

Ётолмайсиз ўйингизда,

Нуридидараларингизни эса,

Юлатмайди остонага.

Бадбахт ўғлингиз ўшанда,

Уйнар унинг қўшиғига.

Падаркушни келин қилманг,

Умрингиз ўтар дўзахда,

Рушнолик кўрмай хаётда,

Каро кунлар келар сизга,

Ёнарсиз ўтда-оловда,

Нажот кутиб остонада.

Падаркушни келин қилманг,

Келолмас қариндош-уруғ,

Хатто байраму-сайлда,

Совқотганда топилмас чўғ,

Яшарсиз минг—бир азобда.

Падаркушдан келин қилманг,

Бир умр қолманг андуққа,

Михланиб қолиб тўшакка,

Термуларсиз остонага,

Оч ухлайсиз хам чанқайсиз,

Ётар жоингиз юлакда.

Падаркушни келин қилманг,

Ундан бўлган болалар хам,

Етти пушти лаънатланган,

Келтирар улар ғаму-алам.

Падаркушдан келин қилманг,

Булғаманг ўз наслингизни,

Олтиндан бўлса хам қасри,

Бу авлотдан куёв қилманг.

ОХИРАТ

(Новелла.)

Етмиш иккинчи йил ўтган асирда,

Қўшни, қизини узатиб, нохорда,

Ош берди, кўчада, очиқ далада.

Тўй тугаб, мехмонлар тарқалганида,

Хизмат қилганлар еғилди сўри устида.

Шу дамда, терак орти, дарё томонда,

Очилди катта, савлатли қизил дарвоза,

Райкомнинг собиқ биринчи котиби,

Хасса суяниб биз томон келди.

Сўри четида мен ўтиргандим,

Жой бермоқчи бўлиб тураётгандим,

Елкамдан бости ёнимдан қўшним.

Сезди собиқ котиб, унг қадам ўтди,

Самовар ёнидан стул кўтариб келди,

Мени ёнимга қуйиб ўтирди.

Чой узатаётганимда, кўшним туртиб юборди,

Котибга қараб чой сачралиб кетди.

Хассага суяниб у ўрнидан турди,

Айиб сизларда эмас, аслида менда, -

Деди у сурада ўтирганларга.

Йигирма йилдан ошиқ мен котиб бўлдим,

Халқ мехрини мен қозонмадим,

Аксинча, манманлигим ва қуполлигим,

Ўткинчи амалга мен ишонганим,

Одамлардан ўзимни устун тутганим,

Ўзимдан, халқда нафрат ўйғотдим.

Яна бир-бор Кифтиоб халқидан,

Бошимни эгиб узур сўрагим.

Амал текканига инсоф қилмадим,

Кимларнидир хақорат қилдим,

Инсонларни кўнглин оғритдим.

Эл хурматини мен қозонмадим.

Атрофимда муттахамлар парвона эди,

Ишдан кетдим, шу он улар мени унутди.

Бир ўқитувчини маошига тенгди маошим,

Аммо юз баробар улардан яхши яшардим,

Виждон йўқ экан менда, хеч уялмасдим.

Кечиришларингизни яна сўрагим. -

Деганида, котибнинг кўзи ёшлади,

Хашаматли дарвоза томонга кайтди.

Хулоса шу-ки, азизлар, амал текканда,

Виждон ва имонни унутмасангиз,

Муомилада, маданиятда хам адолатда,

Мехр-оқибатда, иззат ҳурматда,

Доим бўлсангиз хазрати халққа.

Амалчада охиратни унутмасангиз.

Тангрига хам сўнг жавоб бергайсиз,

Э инсон! Сиз буни унутмасангиз.

КИТОБХОНЛИК

Йигирманчи асир саксонинчи йилларда,

Ойида бир марта, ўттиз киши бирла,

Китобхонлик қилардик биз ховлиларда.

Ўқиларди китоб форсий ё арабий тилда,

Кегин тожик ва ўзбек тилида изоҳланарди.

Соатлар тез утарди, орада танафуз қилиб,

Чой ичардик, дастурхонга ош тортиларди.

Сухбатда, бир пиёладан асал хам ичиб,

Кегин яна китобхонлик давом этарди.

Кунларнинг бирида, давра тўрида,

Ўтирарди одоб ила чиройли бола,

Чамаси, кирарди туққиз ёшларга.

Навбати келганда китобни олиб,

Ўқиди арабийда, қироат қилиб.

Ёқимли овозда диққатни тортиб.

Давом эттирарди кўзини юмиб.

Изоҳ берарди олдин тожик тилида,

Кегин ўзбек тилида бироз қийналиб.

Бу бола қуёшдек порлаб турарди.

Танафусда отадан сўрадим сирни,

Болани бу етукликка етишганини.

Ота деди, -Мени қизга унаштиргандан,

Олоҳдан сўрадим, -Бир фарзанд бергин,

Ўғил бўлсин, халкимга қуёшдек бўлсин.

Шу кундан бошлаб мен тоза юрдим,

Тоза таом едим, ибодат қилдим,

Одоб ахлоқимга этибор бердим,

Покиза одамлар ёнида бўлдим,

Ибодатда доим ўзимни тутдим.

Уч ойдан кегин ниқоҳли бўлдим,

Туғулгунча қуёшдек ўғил сўрадим.

Ўғилни ато этди шунда оллоҳим.

Ижобот бўлди мен тилаганларим,

Онам Абдуллоҳ деб танлади исим.

Ўғлини тарифлаб деди камтарин,

– Сакиз ёшда қуръонни у ёддан билди,

Арабий тилни хам ўрганиб чиқди.

Шундан сўнг еғилганда китобхонликка,

Кўлдан Абдуллоҳни чақиринг дердим,

Уни кўриб, эшитиб мен завқланардим.

Оллоҳдан сўрасанг ибодатда бўл,

Унинг олдида шунга лойиқ бўл,

Одамлар олдида сен бегуноҳ бўл,

Нимага арзисанг, шуни қил қабул.

ЧОПИБ КЕТАРДИ БОЛА

(ривоят)

Кечикмай, -дея чопиб кетарди бола,

Амал ўргатадиган устоз қошига.

Энди етай деганда, ариқ бўйида,

Чиқиб қолди одам, отнинг устида.

От хуркиб тик бўлди, одам йиқилди,

Туриб қамчи билан урди бола бошига.

Бола чопди бошин ушлаб, устоз ёнига,

Не бўлди? Бошинг ёрилган нега? -

Деди, қўрқиб устоз шогиртга.

Бола айтиб улгирмасидан, қайтарди,

Бориб сўкиб кел, -деди шогиртга.

Бола келса чуккилаб сув ичмоқ экан,

Урган одам қамчи билан бола бошига.

Қайтиб келди бола яна устоз олдига.

Деди, -сув ичаётган экан, мен сўколмадим,

Илон хам захар солмайди-ку, сув ичаётганга.

Тез бор, сув ичса хам сўкиб кел, -

Дея қайтарди устоз, болани ариқ бўйига.

Келаётиб кўрди, от эгасини тепти бошига.

Бола батар қўрқиб қайтди яна устоз ёнига.

Бўлган воқияни устозга айтиб берганда,

Деди, -Сўксанг бу одам ўлим топмасди,

Ва Олоҳ уни бу кўйга солиб қўймасди.

ТЎЙДА

Тўйга кириб келдим бир дўстим билан,

Ўтирдик бўш жой топиб, эшик олдида.

Дўстим даврага мени таништирганда,

Икки бобо туриб келди давра тўридан.

Мени келиб қучоқлаб саломлаштида,

– Хурматли Нарзулло бобо сизни отангиз,

Бир умр раҳбар бўлиб тоза ишлаган.

Покиза инсон, халқнинг ғамҳўри бўлган,

Халқ доим отангизга тўрдан жой берган.

Юринг, сиз хам бўлманг отангиздан кам, -

Дея, – бизни тўрга томон олиб кетишди.

ОТДОШИМ

Отдошим, тиш доктори, мўсо уруғдан,

Асли томири қадимий Кешу-азимдан.

Ўсиб – улғайган макони Партизанлардан,

Жамиятда эса мўсолар сардорларидан.

Кифтиоб бозорида уни дала киймда,

Хайрон бўлдим мен кўрганимда.

Қайнонам қабрини қилиб зиёрат,

Қайтаябман уни ювиб, тозалаб. –

Деди, отдошим кўзимга қараб.

Уйланганман Китобдан, Кўмир тепадан,

Онам топган қизга, сарой уруғдан.

Тўйдан кегин уч кун ўтказиб,

Куёв саломига бордим гердайиб.

Кутиб олишганди, зиёфат қилиб.

Қайнонам хонага охиста кириб,

Қайнотам ёнига ўтирди келиб,

Сўзлади қайнотамдан у рухсат олиб, -

Бешта ўғлим, олтита бўлди,

Куёв демайман, ўғлим кўпайди,

Қизим беш ўғилдан кегин туғилди,

Кечирасиз бизни, қилса хатони.

Келтирманг олти ой ота уйига,

Соғиндим, -деса хам, кўнманг сўзига.

Онангизни бажарсин хизматларини,

Ҳурматин қилсин қариндошларни.

Сизга бекам қилсин мухаббатини.

Яратсин сиз учун доим жаннатни, -

Қоғозга ҳўралган бир даста пулни,

Узатида менга, қайнонам деди,

– Беш ўғлимиз бизнинг уловли,

Сиз хам бўлинг энди мошинли.

Олти ўғлим тенг бўлсин дейман,

Кам бўлмасин бири – биридан…

Қайнонам онамдек меҳрибон эди,

Қизи рузғоримда жаннат яратди,

Бир умр боримда, ҳамда йўғимда,

Яхшилигимда, ҳам ямонлигимда,

Қайнонам мени хўрматим қилди.

Дедию, дўстимнинг кўзи ёшланди.

ҚАЙНОНА

(Новелла)

Навбат билан терим вақтида,

Тиббий хизмат кўрсатиш учун,

Пахтакорлар билан бўлардик ўн кун.

УАЗ мошинада чиқдик биз йўлга,

Шеригим тушиб қолдди уйи олдида.

Бормоқчи бўлди “жигулисида”.

Боҳористонга биз етиб бордик,

Ярим тунгача биз уни кутдик.

Кириб келди ярим кечада,

Тўхтади жигули вагон олдида,

Шеригим бошини қўйганча рулга,

Уҳлаб қолганди, мошин ичида.

Бориб эшикни очдим, ароқни хиди,

Шеригим етиб келиб, учиб қолганди.

Кўтариб вагонга мен олиб киритдим,

Каравотга секин ётқизиб қўйдим.

Эртаси кечга ўзига келди,

Ва дардини у сўзлаб берди,

– “Уйимга келсам, дарвоза очиқ,

Қайнонам келибди, сўзлари аччиқ, -

Қоя юрар эринг, сaат беш бўлди,

Рахметли атанг кечикмес эди.

Таш якседе воқтинде у келер эди.

Гард десем қўлимге де қунер эди,

Рахметли эллике кирмесден ўлди.

Қоя эринг, коя юради?

Мошинеси тағасиники,

Хавлиси эсе атасиники.

Ажралсенг, ё эринг улсе,

Сенга не тегер шунде?

Бир соат туриб дарвозада,

Ҳайрон қолдим кампир сўзига,

Ҳотиним тинмасдан йиғларди,

Кампир эса ғийбат қиларди.

Оёғимни қоқиб одатдигидек,

Айвонга кирдим харгалгидек.

Қайнонам хар доимгидек,

Мени қучоқлаб бағрига босди,

Куявимден айлиний, -деди,

Мени кўрдию, шу он ўзгарди.

Келганида бўлар шу сахна доим,

Фақат ғийбатини эшитмагандим,

Ёпиқ бўларди, дарвоза доим.

Мошинадан сигнал чалардим.

Ҳамма гапингизни эшитдим, -дедим,

Келганингда ҳотинимни йиғлаганини,

Ва касал булишин сабабин билдим,

– Дея, бақириб ўзимни тутаолмадим.

Вай яремес куяв, шунақамисин,

Гапни пойлаб келадурмисин?

– Деганди, оғзини ёпдим,

Судраб мошинага ўтқиздим.

Самарқанд бекатига етказдим.

Самарқанд рақамли Камаз тўхтатиб,

Соқолли шофёрни қўлидан тутиб, -

Бир жувон бор, олиб кетсангиз,

Йўлда асло зерикмагайсиз,

– Дея, унга ўн сўм узатдим.

Кампирни етаклаб камазга келдим.

Камаз шофёри “жувонни” кўриб,

– “Қайдан олдинг бу жодугарни?

Билсам бунга бўлмасдим рози”. –

Деди силаб у малла соққолни.

“Илтимос олиб кетинг жувонни”, -

Дея узатдим ман яна ўн сўмни.

Кегин чойхонага кириб ичибман,

Эслаолмайман, қандоқ келдим ман?

***

НАСЛИНГИЗНИ БУЗМАНГ

Келин, куёв танлаганда, э биродарим,

Етти авлодини сиз ўрганиб чикинг,

Насли -насабини ҳам суриштиринг,

Хар-ҳил иллатлардан тозами? Билинг,

Наслий касалликдан ҳолими? Кўринг.

Олифта енгилтак авлодида йўқлигин,

Керак бўлса кўп марта сиз суриштиринг.

Ота -Онасини одамийлигин кўринг.

Бўлажак келин ё куёвингизни,

Илим ва ҳунари, борлигин билинг.

Бўй- басти, қомати жуда ахамиятли.

Истарали юз, очиқ чехра, чирой, қомат,

Ҳуш феъл, покизалик, мехр-оқибат,

Одамийлик, садоқат, ақл-фаросат,

Ўтади сизнинг етти авлодингизга.

Жавобгар сиз улар олдида.

Унаштириб олти ой кутинг

Билмаганни қайта ўргатинг.

Сочидан тирноғигача, теридан суягигача,

Камчилиги бўлса, уни тузатинг.

Соғлигини ҳам тўлиқ тиклатинг.

Чилла сақланг, рухан поклатинг,

Жисмонан уни қуватлантиринг.

Нопок одам, нопок овқатни,

Ёнларидан уларни ўзоқлаштиринг.

Атрофида яратинг сокин, тоза мухитни.

Она хомиладорлигда қандоқ тутса ўзини,

Яратилса атрофида қандай мухитни,

Кўрасиз албатта шундоқ фарзандни.

Тортинманг бўйи баланд келин-куёвдан.

Хурсанд бўласиз набирани бўйи-бастидан,

Ақлидан, ҳуснидан, феъл-атворидан,

Унинг қобилиятию, фаросатидан.

Қувонасиз, тарбияга мухтож эмаслигидан.

***

МАХМУД АХМАДИ

Эрон халқи юксак ишонч билдириб,

Давлатига сайлади призидент қилиб.

Кўрсатиб халқ билан сен биргалигинг,

Қуриқчисиз, автобузда доимо юрдинг.

Мамлакат иқтисодини анча кутардинг,

Халқингни ҳолини ҳам шунда яхшилаб,

Қулайликлар яратдинг элинга кўплаб.

Конститутцияни хам асло бузмадинг,

Муддат утиб номзодингни қайта қўймадинг.

Призиденлик пенсиясини ҳатто олмадинг.

Давригнда кўринди юксак одамийлигинг,

Қалбингни, ҳаётингни пок сақлаб юрдинг.

Қуй боқиб юрибдилар ҳозир, дедилар,

Тарихда яшаб ўтган бор пайғамбарлар,

Саллоллоху Алайхи ва Салламлар,

“Илоҳий одат”– дея қуй боқишганлар.

***

АНДРОПОВ & ТЕТЧЕР