Читать книгу: «Horace: Odes and Epodes», страница 5

XV

 
Uxor pauperis Ibyci,
  Tandem nequitiae fige modum tuae
Famosisque laboribus:
  Maturo propior desine funeri
Inter ludere virgines, 5
  Et stellis nebulam spargere candidis.
Non, siquid Pholoen satis,
  Et te, Chlori, decet: filia rectius
Expugnat iuvenum domos,
  Pulso Thyias uti concita tympano. 10
Illam cogit amor Nothi
  Lascivae similem ludere capreae;
Te lanae prope nobilem
  Tonsae Luceriam, non citharae decent
Nec flos purpureus rosae 15
  Nec poti vetulam faece tenus cadi.
 

XVI

 
Inclusam Danaen turris aenea
Robustaeque fores et vigilum canum
  Tristes excubiae munierant satis
    Nocturnis ab adulteris,
 
 
Si non Acrisium virginis abditae 5
Custodem pavidum Iuppiter et Venus
  Risissent: fore enim tutum iter et patens
    Converso in pretium deo.
 
 
Aurum per medios ire satellites
Et perrumpere amat saxa potentius 10
  Ictu fulmineo: concidit auguris
    Argivi domus, ob lucrum
 
 
Demersa exitio; diffidit urbium
Portas vir Macedo et subruit aemulos
  Reges muneribus; munera navium 15
    Saevos inlaqueant duces.
 
 
Crescentem sequitur cura pecuniam
Maiorumque fames. Iure perhorrui
  Late conspicuum tollere verticem,
   Maecenas, equitum decus. 20
 
 
Quanto quisque sibi plura negaverit,
Ab dis plura feret. Nil cupientium
  Nudus castra peto et transfuga divitum
    Partis linquere gestio,
 
 
Contemptae dominus splendidior rei, 25
Quam si quidquid arat impiger Apulus
  Occultare meis dicerer horreis,
    Magnas inter opes inops.
 
 
Purae rivus aquae silvaque iugerum
Paucorum et segetis certa fides meae 30
  Fulgentem imperio fertilis Africae
    Fallit sorte beatior.
 
 
Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes,
Nec Laestrygonia Bacchus in amphora
  Languescit mihi, nec pinguia Gallicis 35
    Crescunt vellera pascuis;
 
 
Importuna tamen pauperies abest,
Nec si plura velim tu dare deneges.
  Contracto melius parva cupidine
    Vectigalia porrigam, 40
 
 
Quam si Mygdoniis regnum Alyattei
Campis continuem. Multa petentibus
  Desunt multa: benest, cui deus obtulit
    Parca quod satis est manu.
 

XVII

 
Aeli vetusto nobilis ab Lamo,
Qnando et priores hinc Lamias ferunt
  Denominatos et nepotum
    Per memores genus omne fastos;
 
 
Auctore ab illo ducis originem 5
Qui Formiarum moenia dicitur
  Princeps et innantem Maricae
    Litoribus tenuisse Lirim,
 
 
Late tyrannus:—cras foliis nemus
Multis et alga litus inutili 10
  Demissa tempestas ab Euro
    Sternet, aquae nisi fallit augur
 
 
Annosa cornix. Dum potes, aridum
Compone lignum: cras Genium mero
  Curabis et porco bimenstri 15
    Cum famulis operum solutis.
 

XVIII

 
Faune, Nympharum fugientum amator,
Per meos finis et aprica rura
Lenis incedas, abeasque parvis
  Aequus alumnis,
 
 
Si tener pleno cadit haedus anno, 5
Larga nec desunt Veneris sodali
Vina craterae, vetus ara multo
  Fumat odore.
 
 
Ludit herboso pecus omne campo,
Cum tibi Nonae redeunt Decembres; 10
Festus in pratis vacat otioso
  Cum bove pagus;
 
 
Inter audacis lupus errat agnos;
Spargit agrestis tibi silva frondis;
Gaudet invisam pepulisse fossor 15
  Ter pede terram.
 

XIX

 
Quantum distet ab Inacho
  Codrus pro patria non timidus mori
Narras et genus Aeaci
  Et pugnata sacro bella sub Ilio;
Quo Chium pretio cadum 5
  Mercemur, quis aquam temperet ignibus,
Quo praebente domum et quota
  Paelignis caream frigoribus, taces.
Da lunae propere novae,
  Da noctis mediae, da, puer, auguris 10
Murenae: tribus aut novem
  Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui Musas amat imparis,
  Ternos ter cyathos attonitus petet
Vates; tris prohibet supra 15
  Rixarum metuens tangere Gratia
Nudis iuncta sororibus.
  Insanire iuvat: cur Berecyntiae
Cessant flamina tibiae?
  Cur pendet tacita fistula cum lyra? 20
Parcentis ego dexteras
  Odi: sparge rosas; audiat invidus
Dementem strepitum Lycus
  Et vicina seni non habilis Lyco.
Spissa te nitidum coma, 25
  Puro te similem, Telephe, Vespero
Tempestiva petit Rhode;
  Me lentus Glycerae torret amor meae.
 

XX

 
Non vides quanto moveas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paullo fugies inaudax
  Proelia raptor,
 
 
Cum per obstantis iuvenum catervas 5
Ibit insignem repetens Nearchum:
Grande certamen, tibi praeda cedat
  Maior an illi.
 
 
Interim, dum tu celeres sagittas
Promis, haec dentis acuit timendos, 10
Arbiter pugnae posuisse nudo
  Sub pede palmam
 
 
Fertur et leni recreare vento
Sparsum odoratis umerum capillis,
Qualis aut Nireus fuit aut aquosa 15
  Raptus ab Ida.
 

XXI

 
O nata mecum consule Manlio,
Seu tu querellas sive geris iocos
  Seu rixam et insanos amores
    Seu facilem, pia testa, somnum,
 
 
Quocumque lectum nomiue Massicum 5
Servas, moveri digna bono die,
  Descende, Corvino iubente
    Promere languidiora vina.
 
 
Non ille, quamquam Socraticis madet
Sermonibus, te negleget horridus: 10
  Narratur et prisci Catonis
    Saepe mero caluisse virtus.
 
 
Tu lene tormentum ingenio admoves
Plerumque duro; tu sapientium
  Curas et arcanum iocoso 15
    Consilium retegis Lyaeo;
 
 
Tu spem reducis mentibus anxiis
Virisque et addis cornua pauperi,
  Post te neque iratos trementi
    Regum apices neque militum arma. 20
 
 
Te Liber et, si laeta aderit, Venus
Segnesque nodum solvere Gratiae
  Vivaeque producent lucernae,
    Dum rediens fugat astra Phoebus.
 

XXII

 
Montium custos nemorumque Virgo,
Quae laborantis utero puellas
Ter vocata audis adimisque leto,
  Diva triformis,
 
 
Imminens villae tua pinus esto, 5
Quam per exactos ego laetus annos
Verris obliquum meditantis ictum
  Sanguine donem.
 

XXIII

 
Caelo supinas si tuleris manus
Nascente luna, rustica Phidyle,
  Si ture placaris et horna
    Fruge Laris avidaque porca,
 
 
Nec pestilentem sentiet Africum 5
Fecunda vitis nec sterilem seges
  Robiginem aut dulces alumni
    Pomifero grave tempus anno.
 
 
Nam quae nivali pascitur Algido
Devota quercus inter et ilices 10
  Aut crescit Albanis in herbis
    Victima pontificum securis
 
 
Cervice tinguet: te nihil attinet
Temptare multa caede bidentium
  Parvos coronantem marino 15
    Rore deos fragilique myrto.
 
 
Immunis aram si tetigit manus,
Non sumptuosa blandior hostia
  Mollivit aversos Penatis
    Farre pio et saliente mica. 20
 

XXIV

 
Intactis opulentior
  Thesauris Arabum et divitis Indiae
Caementis licet occupes
  Tyrrhenum omne tuis et mare Apulicum,
Si figit adamantinos 5
  Summis verticibus dira Necessitas
Clavos, non animum metu,
  Non mortis laqueis expedies caput.
Campestres melius Scythae,
  Quorum plaustra vagas rite trahunt domos, 10
Vivunt et rigidi Getae,
  Immetata quibus iugera liberas
Fruges et Cererem ferunt,
  Nec cultura placet longior annua,
Defunctumque laboribus 15
  Aequali recreat sorte vicarius.
Illic matre carentibus
  Privignis mulier temperat innocens,
Nec dotata regit virum
  Coniunx nec nitido fidit adultero; 20
Dos est magna parentium
  Virtus et metuens alterius viri
Certo foedere castitas,
  Et peccare nefas aut pretiumst mori.
O quisquis volet impias 25
  Caedis et rabiem tollere civicam,
Si quaeret pater urbium
  Subscribi statuis, indomitam audeat
Refrenare licentiam,
  Clarus post genitis: quatenus, heu nefas! 30
Virtutem incolumem odimus,
  Sublatam ex oculis quaerimus invidi.
Quid tristes querimoniae,
  Si non supplicio culpa reciditur;
Quid leges sine moribus 35
  Vanae proficiunt, si neque fervidis
Pars inclusa caloribus
  Mundi nec boreae finitimum latus
Durataeque solo nives
  Mercatorem abigunt, horrida callidi 40
Vincunt aequora navitae,
  Magnum pauperies opprobrium iubet
Quidvis et facere et pati,
  Virtutisque viam deserit arduae?
Vel nos in Capitolium, 45
  Quo clamor vocat et turba faventium,
Vel nos in mare proximum
  Gemmas et lapides aurum et inutile,
Summi materiem mali,
  Mittamus, scelerum si bene paenitet. 50
Eradenda cupidinis
  Pravi sunt elementa et tenerae nimis
Mentes asperioribus
  Formandae studiis. Nescit equo rudis
Haerere ingenuus puer 55
  Venarique timet, ludere doctior,
Seu Graeco iubeas trocho,
  Seu malis vetita legibus alea,
Cum periura patris fides
  Consortem socium fallat et hospites, 60
Indignoque pecuniam
  Heredi properet. Scilicet improbae
Crescunt divitiae; tamen
  Curtae nescio quid semper abest rei.
 

XXV

 
Quo me, Bacche, rapis tui
  Plenum? Quae nemora aut quos agor in specus,
Velox mente nova? Quibus
  Antris egregii Caesaris audiar
Aeternum meditans decus 5
  Stellis inserere et consilio Iovis?
Dicam insigne, recens, adhuc
  Indictum ore alio. Non secus in iugis
Exsomnis stupet Euhias,
  Hebrum prospiciens et nive candidam 10
Thracen ac pede barbaro
  Lustratam Rhodopen, ut mihi devio
Ripas et vacuum nemus
  Mirari libet. O Naiadum potens
Baccharumque valentium 15
  Proceras manibus vertere fraxinos,
Nil parvum aut humili modo,
  Nil mortale loquar. Dulce periculumst,
O Lenaee, sequi deum
  Cingentem viridi tempora pampino. 20
 

XXVI

 
Vixi puellis nuper idoneus
Et militavi non sine gloria;
  Nunc arma defunctumque bello
    Barbiton hic paries habebit,
 
 
Laevum marinae qui Veneris latus 5
Custodit. Hic, hic ponite lucida
  Funalia et vectis et arcus
    Oppositis foribus minacis,
 
 
O quae beatam diva tenes Cyprum et
Memphin carentem Sithonia nive, 10
  Regina, sublimi flagello
    Tange Chloen semel arrogantem.
 

XXVII

 
Impios parrae recinentis omen
Ducat et praegnans canis aut ab agro
Rava decurrens lupa Lanuvino
  Fetaque volpes;
 
 
Rumpat et serpens iter institutum, 5
Si per obliquum similis sagittae
Terruit mannos: ego cui timebo,
  Providus auspex,
 
 
Antequam stantis repetat paludes
Imbrium divina avis imminentum, 10
Oscinem corvum prece suscitabo
  Solis ab ortu.
 
 
Sis licet felix, ubicumque mavis,
Et memor nostri, Galatea, vivas;
Teque nec laevus vetet ire picus 15
  Nec vaga cornix.
 
 
Sed vides quanto trepidet tumultu
Pronus Orion. Ego quid sit ater
Hadriae novi sinus et quid albus
  Peccet Iapyx. 20
 
 
Hostium uxores puerique caecos
Sentiant motus orientis Austri et
Aequoris nigri fremitum et trementis
  Verbere ripas.
 
 
Sic et Europe niveum doloso 25
Credidit tauro latus et scatentem
Beluis pontum mediasque fraudes
  Palluit audax:
 
 
Nuper in pratis studiosa florum et
Debitae Nymphis opifex coronae 30
Nocte sublustri nihil astra praeter
  Vidit et undas.
 
 
Quae simul centum tetigit potentem
Oppidis Creten, 'Pater—o relictum
Filiae nomen pietasque' dixit, 35
  'Victa furore!
 
 
Unde quo veni? Levis una mors est
Virginum culpae. Vigilansne ploro
Turpe commissum an vitiis carentem
  Ludit imago 40
 
 
Vana quae porta fugiens eburna
Somnium ducit? Meliusne fluctus
Ire per longos fuit, an recentis
  Carpere flores?
 
 
Siquis infamem mihi nunc iuvencum 45
Dedat iratae, lacerare ferro et
Frangere enitar modo multum amati
  Cornua monstri.
 
 
Impudens liqui patrios Penatis,
Impudens Orcum moror. O deorum 50
Siquis haec audis, utinam inter errem
  Nuda leones!
 
 
Antequam turpis macies decentis
Occupet malas teneraeque sucus
Defluat praedae, speciosa quaero 55
  Pascere tigris.
 
 
Vilis Europe, pater urget absens:
Quid mori cessas? Potes hac ab orno
Pendulum zona bene te secuta
  Laedere collum. 60
 
 
Sive te rupes et acuta leto
Saxa delectant, age te procellae
Crede veloci, nisi erile mavis
  Carpere pensum
 
 
Regius sanguis, dominaeque tradi 65
Barbarae paelex.' Aderat querenti
Perfidum ridens Venus et remisso
  Filius arcu.
 
 
Mox ubi lusit satis, 'abstineto'
Dixit 'irarum calidaeque rixae, 70
Cum tibi invisus laceranda reddet
  Cornua taurus.
 
 
Uxor invicti Iovis esse nescis.
Mitte singultus, bene ferre magnam
Disce fortunam; tua sectus orbis 75
  Nomina ducet.'
 

XXVIII

 
Festo quid potius die
  Neptuni faciam? Prome reconditum,
Lyde strenua Caecubum,
  Munitaeque adhibe vim sapientiae.
Inclinare meridiem 5
  Sentis et, veluti stet volucris dies,
Parcis deripere horreo
  Cessantem Bibuli consulis amphoram.
Nos cantabimus invicem
  Neptunum et viridis Nereidum comas; 10
Tu curva recines lyra
  Latonam et celeris spicula Cynthiae:
Summo carmine quae Cnidon
  Fulgentisque tenet Cycladas, et Paphum
Iunctis visit oloribus; 15
  Dicetur merita Nox quoque nenia.
 

XXIX

 
Tyrrhena regum progenies, tibi
Non ante verso lene merum cado
  Cum flore, Maecenas, rosarum et
    Pressa tuis balanus capillis
 
 
Iamdudum apud mest: eripe te morae, 5
Ne semper udum Tibur et Aefulae
  Declive contempleris arvum et
    Telegoni iuga parricidae.
 
 
Fastidiosam desere copiam et
Molem propinquam nubibus arduis, 10
  Omitte mirari beatae
    Fumum et opes strepitumque Romae.
 
 
Plerumque gratae divitibus vices
Mundaeque parvo sub lare pauperum
  Cenae sine aulaeis et ostro 15
    Sollicitam explicuere frontem.
 
 
Iam clarus occultum Andromedae pater
Ostendit ignem, iam Procyon furit
  Et stella vesani Leonis,
    Sole dies referente siccos; 20
 
 
Iam pastor umbras cum grege languido
Rivumque fessus quaerit et horridi
  Dumeta Silvani, caretque
    Ripa vagis taciturna ventis.
 
 
Tu civitatem quis deceat status 25
Curas et Urbi sollicitus times
  Quid Seres et regnata Cyro
    Bactra parent Tanaisque discors.
 
 
Prudens futuri temporis egitum
Caliginosa nocte premit deus, 30
  Ridetque si mortalis ultra
    Fas trepidat. Quod adest memento
 
 
Componere aequus; cetera fluminis
Ritu feruntur, nunc medio alveo
  Cum pace delabentis Etruscum 35
    In mare, nunc lapides adesos
 
 
Stirpisque raptas et pecus et domos
Volventis una non sine montium
  Clamore vicinaeque silvae,
    Cum fera diluvies quietos 40
 
 
Irritat amnis. Ille potens sui
Laetusque deget, cui licet in diem
  Digisse 'Vixi: cras vel atra
    Nube polum pater occupato
 
 
Vel sole puro; non tamen inritum 45
Quodcumque retrost efficiet, neque
  Diffinget infectumque reddet
    Quod fugiens semel hora vegit.'
 
 
Fortuna saevo laeta negotio et
Ludum insolentem ludere pertinax 50
  Transmutat incertos honores,
    Nunc mihi nunc alii benigna.
 
 
Laudo manentem; si celeres quatit
Pennas, resigno quae dedit et mea
  Virtute me involvo probamque 55
    Pauperiem sine dote quaero.
 
 
Non est meum, si mugiat Africis
Malus procellis, ad miseras preces
  Decurrere et votis pacisci,
    Ne Cypriae Tyriaeque merces 60
 
 
Addant avaro divitias mari:
Tunc me biremis praesidio scaphae
  Tutum per Aegaeos tumultus
    Aura feret geminusque Pollux.
 

XXX

 
Exegi monumentum aere perennius
Regalique situ pyramidum altius,
Quod non imber edax, non Aquilo impotens
Possit diruere aut innumerabilis
Annorum series et fuga temporum. 5
Non omnis moriar, multaque pars mei
Vitabit Libitinam: usque ego postera
Crescam laude recens, dum Capitolium
Scandet cum tacita virgine pontifex.
Dicar, qua violens obstrepit Aufidus 10
Et qua pauper aquae Daunus agrestium
Regnavit populorum, ex humili potens
Princeps Aeolium carmen ad Italos
Deduxisse modos. Sume superbiam
Quaesitam meritis et mihi Delphica 15
Lauro cinge volens, Melpomene, comam.
 

CARMINUM
LIBER QUARTUS

I

 
Intermissa, Venus, diu
  Rursus bella moves? Parce, precor, precor.
Non sum qualis eram bonae
  Sub regno Cinarae. Desine, dulcium
Mater saeva Cupidinum, 5
  Circa lustra decem flectere mollibus
Iam durum imperiis: abi,
  Quo blandae iuvenum te revocant preces.
Tempestivius in domum
  Paulli, purpureis ales oloribus, 10
Comissabere Maximi,
  Si torrere iecur quaeris idoneum.
Namque et nobilis et decens
  Et pro sollicitis non tacitus reis
Et centum puer artium 15
  Late signa feret militiae tuae,
Et quandoque potentior
  Largi muneribus riserit aemuli,
Albanos prope te lacus
  Ponet marmoream sub trabe citrea. 20
Illic plurima naribus
  Duces tura, lyraeque et Berecyntiae
Delectabere tibiae
  Mixtis carminibus non sine fistula;
Illic bis pueri die 25
  Numen cum teneris virginibus tuum
Laudantes pede candido
  In morem Salium ter quatient humum.
Me nec femina nec puer
  Iam nec spes animi credula mutui, 30
Nec certare iuvat mero
  Nec vincire novis tempora floribus.
Sed cur heu, Ligurine, cur
  Manat rara meas lacrima per genas?
Cur facunda parum decoro 35
  Inter verba cadit lingua silentio?
Nocturnis ego somniis
  Iam captum teneo, iam volucrem sequor
Te per gramina Martii
  Campi, te per aquas, dure, volubilis. 40