Читать книгу: «Horace: Odes and Epodes», страница 4

II

 
Angustam amice pauperiem pati
Robustus acri militia puer
  Condiscat et Parthos ferocis
    Vexet eques metuendus hasta,
 
 
Vitamque sub divo et trepidis agat 5
In rebus. Illum ex moenibus hosticis
  Matrona bellantis tyranni
    Prospiciens et adulta virgo
 
 
Suspiret, eheu, ne rudis agminum
Sponsus lacessat regius asperum 10
  Tactu leonem, quem cruenta
    Per medias rapit ira caedes.
 
 
Dulce et decorumst pro patria mori:
Mors et fugacem persequitur virum,
  Nec parcit imbellis iuventae 15
    Poplitibus timidoque tergo.
 
 
Virtus repulsae nescia sordidae,
Intaminatis fulget honoribus,
  Nec sumit aut ponit securis
    Arbitrio popularis aurae. 20
 
 
Virtus recludens immeritis mori
Caelum negata temptat iter via,
  Coetusque volgaris et udam
    Spernit humum fugiente penna.
 
 
Est et fideli tuta silentio 25
Merces: vetabo qui Cereris sacrum
  Volgarit arcanae sub isdem
    Sit trabibus fragilemve mecum
 
 
Solvat phaselon; saepe Diespiter
Neglectus incesto addidit integrum: 30
  Raro antecedentem scelestum
    Deseruit pede Poena claudo.
 

III

 
Iustum et tenacem propositi virum
Non civium ardor prava iubentium,
  Non voltus instantis tyranni
    Mente quatit solida, neque Auster,
 
 
Dux inquieti turbidus Hadriae, 5
Nec fulminantis magna manus Iovis;
  Si fractus inlabatur orbis,
    Impavidum ferient ruinae.
 
 
Hac arte Pollux et vagus Hercules
Enisus arcis attigit igneas, 10
  Quos inter Augustus recumbens
    Purpureo bibet ore nectar.
 
 
Hac te merentem, Bacche pater, tuae
Vexere tigres, indocili iugum
  Collo trahentes; hac Quirinus 15
    Martis equis Acheronta fugit,
 
 
Gratum elocuta consiliantibus
Iunone divis: 'Ilion, Ilion
  Fatalis incestusque iudex
    Et mulier peregrina vertit 20
 
 
In pulverem, ex quo destituit deos
Mercede pacta Laomedon, mihi
  Castaeque damnatum Minervae
    Cum populo et duce fraudulento.
 
 
Iam nec Lacaenae splendet adulterae 25
Famosus hospes nec Priami domus
  Periura pugnacis Achivos
    Hectoreis opibus refringit,
 
 
Nostrisque ductum seditionibus
Bellum resedit. Protinus et gravis 30
  Iras et invisum nepotem,
    Troica quem peperit sacerdos,
 
 
Marti redonabo; illum ego lucidas
Inire sedes, ducere nectaris
  Sucos et adscribi quietis 35
    Ordinibus patiar deorum.
 
 
Dum longus inter saeviat Ilion
Romamque pontus, qualibet exsules
  In parte regnanto beati;
    Dum Priami Paridisque busto 40
 
 
Insultet armentum et catulos ferae
Celent inultae, stet Capitolium
  Fulgens triumphatisque possit
    Roma ferox dare iura Medis.
 
 
Horrenda late nomen in ultimas 45
Extendat oras, qua medius liquor
  Secernit Europen ab Afro,
    Qua tumidus rigat arva Nilus.
 
 
Aurum inrepertum et sic melius situm,
Cum terra celat, spernere fortior 50
  Quam cogere humanos in usus
    Omne sacrum rapiente dextra,
 
 
Quicumque mundo terminus obstitit,
Hunc tanget armis, visere gestiens,
  Qua parte debacchentur ignes, 55
    Qua nebulae pluviique rores.
 
 
Sed bellicosis fata Quiritibus
Hac lege dico, ne nimium pii
  Rebusque fidentes avitae
    Tecta velint reparare Troiae. 60
 
 
Troiae renascens alite lugubri
Fortuna tristi clade iterabitur,
  Ducente victricis catervas
    Coniuge me Iovis et sorore.
 
 
Ter si resurgat murus aeneus 65
Auctore Phoebo, ter pereat meis
  Excisus Argivis, ter uxor
    Capta virum puerosque ploret.'
 
 
Non hoc iocosae conveniet lyrae:
Quo, Musa, tendis? Desine pervicax 70
  Referre sermones deorum et
    Magna modis tenuare parvis.
 

IV

 
Descende caelo et dic age tibia
Regina longum Calliope melos,
  Seu voce nunc mavis acuta,
    Seu fidibus citharave Phoebi.
 
 
Auditis, an me ludit amabilis 5
Insania? Audire et videor pios
  Errare per lucos, amoenae
    Quos et aquae subeunt et aurae.
 
 
Me fabulosae Volture in Apulo
Nutricis extra limen Apuliae 10
  Ludo fatigatumque somno
    Fronde nova puerum palumbes
 
 
Texere, mirum quod foret omnibus,
Quicumque celsae nidum Acherontiae
  Saltusque Bantinos et arvum 15
    Pingue tenent humilis Forenti,
 
 
Ut tuto ab atris corpore viperis
Dormirem et ursis, ut premerer sacra
  Lauroque conlataque myrto,
    Non sine dis animosus infans. 20
 
 
Vester, Camenae, vester in arduos
Tollor Sabinos, seu mihi frigidum
  Praeneste seu Tibur supinum
    Seu liquidae placuere Baiae.
 
 
Vestris amicum fontibus et choris 25
Non me Philippis versa acies retro,
  Devota non extinxit arbos,
    Nec Sicula Palinurus unda.
 
 
Utcumque mecum vos eritis, libens
Insanientem navita Bosporum 30
  Temptabo et urentis arenas
    Litoris Assyrii viator;
 
 
Visam Britannos hospitibus feros
Et laetum equino sanguine Concanum;
  Visam pharetratos Gelonos 35
    Et Scythicum inviolatus amnem.
 
 
Vos Caesarem altum, militia simul
Fessas cohortis abdidit oppidis,
  Finire quaerentem labores,
    Pierio recreatis antro. 40
 
 
Vos lene consilium et datis et dato
Gaudetis, almae. Scimus, ut impios
  Titanas immanemque turmam
    Fulmine sustulerit caduco
 
 
Qui terram inertem, qui mare temperat 45
Ventosum et urbis regnaque tristia
  Divosque mortalisque turbas
    Imperio regit unus aequo.
 
 
Magnum illa terrorem intulerat Iovi
Fidens iuventus horrida bracchiis, 50
  Fratresque tendentes opaco
    Pelion imposuisse Olympo.
 
 
Sed quid Typhoeus et validus Mimas,
Aut quid minaci Porphyrion statu,
  Quid Rhoetus evolsisque truncis 55
    Enceladus iaculator audax
 
 
Contra sonantem Palladis aegida
Possent ruentes? Hinc avidus stetit
  Volcanus, hinc matrona Iuno et
    Numquam umeris positurus arcum, 60
 
 
Qui rore puro Castaliae lavit
Crinis solutos, qui Lyciae tenet
  Dumeta natalemque silvam,
    Delius et Patareus Apollo.
 
 
Vis consili expers mole ruit sua: 65
Vim temperatam di quoque provehunt
  In maius; idem odere viris
    Omne nefas animo moventis.
 
 
Testis mearum centimanus Gyas
Sententiarum, notus et integrae 70
  Temptator Orion Dianae,
    Virginea domitus sagitta.
 
 
Iniecta monstris Terra dolet suis
Maeretque partus fulmine luridum
  Missos ad Orcum; nec peredit 75
    Impositam celer ignis Aetnam.
 
 
Incontinentis nec Tityi iecur
Reliquit ales, nequitiae additus
  Custos; amatorem trecentae
    Pirithoum cohibent catenae. 80
 

V

 
Caelo tonantem credidimus Iovem
Regnare; praesens divus habebitur
  Augustus adiectis Britannis
    Imperio gravibusque Persis.
 
 
Milesne Crassi coniuge barbara 5
Turpis maritus vixit et hostium,
  Pro curia inversique mores!
    Consenuit socerorum in armis
 
 
Sub rege Medo Marsus et Apulus,
Anciliorum et nominis et togae 10
  Oblitus aeternaeque Vestae,
    Incolumi Iove et urbe Roma?
 
 
Hoc caverat mens provida Reguli
Dissentientis condicionibus
  Foedis et exemplo trahentis 15
    Perniciem veniens in aevum,
 
 
Si non periret immiserabilis
Captiva pubes. 'Signa ego Punicis
  Adfixa delubris et arma
    Militibus sine caede' dixit 20
 
 
'Derepta vidi; vidi ego civium
Retorta tergo bracchia libero
  Portasque non clausas et arva
    Marte coli populata nostro.
 
 
Auro repensus scilicet acrior 25
Miles redibit. Flagitio additis
  Damnum: neque amissos colores
    Lana refert medicata fuco,
 
 
Nec vera virtus, cum semel excidit,
Curat reponi deterioribus. 30
  Si pugnat extricata densis
    Cerva plagis, erit ille fortis,
 
 
Qui perfidis se credidit hostibus,
Et Marte Poenos proteret altero
  Qui lora restrictis lacertis 35
    Sensit iners timuitque mortem.
 
 
Hic, unde vitam sumeret inscius,
Pacem duello miscuit. O pudor!
  O magna Carthago, probrosis
    Altior Italiae ruinis!' 40
 
 
Fertur pudicae coniugis osculum
Parvosque natos ut capitis minor
  Ab se removisse et virilem
    Torvus humi posuisse voltum,
 
 
Donec labantis consilio patres 45
Firmaret auctor numquam alias dato,
  Interque maerentis amicos
    Egregius properaret exsul.
 
 
Atqui sciebat quae sibi barbarus
Tortor pararet; non aliter tamen 50
  Dimovit obstantis propinquos
    Et populum reditus morantem,
 
 
Quam si clientum longa negotia
Diiudicata lite relinqueret,
  Tendens Venafranos in agros 55
    Aut Lacedaemonium Tarentum.
 

VI

 
Delicta maiorum immeritus lues,
Romane, donec templa refeceris
  Aedisque labentis deorum et
    Foeda nigro simulacra fumo.
 
 
Dis te minorem quod geris, imperas: 5
Hinc omne principium, huc refer exitum.
  Di multa neglecti dederunt
    Hesperiae mala luctuosae.
 
 
Iam bis Monaeses et Pacori manus
Non auspicatos contudit impetus 10
  Nostros et adiecisse praedam
    Torquibus exiguis renidet.
 
 
Paene occupatam seditionibus
Delevit Urbem Dacus et Aethiops,
  Hic classe formidatus, ille 15
    Missilibus melior sagittis.
 
 
Fecunda culpae saecula nuptias
Primum inquinavere et genus et domos
  Hoc fonte derivata clades
    In patriam populumque fluxit. 20
 
 
Motus doceri gaudet Ionicos
Matura virgo et fingitur artibus
  Iam nunc et incestos amores
    De tenero meditatur ungui.
 
 
Mox iuniores quaerit adulteros 25
Inter mariti vina, neque eligit
  Cui donet impermissa raptim
    Gaudia luminibus remotis,
 
 
Sed iussa coram non sine conscio
Surgit marito, seu vocat institor 30
  Seu navis Hispanae magister,
    Dedecorum pretiosus emptor.
 
 
Non his iuventus orta parentibus
Infecit aequor sanguine Punico
  Pyrrhumque et ingentem cecidit 35
    Antiochum Hannibalemque dirum;
 
 
Sed rusticorum mascula militum
Proles, Sabellis docta ligonibus
  Versare glaebas et severae
    Matris ad arbitrium recisos 40
 
 
Portare fustis, sol ubi montium
Mutaret umbras et iuga demeret
  Bobus fatigatis amicum
    Tempus agens abeunte curru.
 
 
Damnosa quid non imminuit dies? 45
Aetas parentum, peior avis, tulit
  Nos nequiores, mox daturos
    Progeniem vitiosiorem.
 

VII

 
Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
Primo restituent vere Favonii
  Thyna merce beatum,
    Constantis iuvenem fide,
 
 
Gygen? Ille Notis actus ad Oricum 5
Post insana Caprae sidera frigidas
  Noctis non sine multis
    Insomnis lacrimis agit.
 
 
Atqui sollicitae nuntius hospitae,
Suspirare Chloen et miseram tuis 10
  Dicens ignibus uri,
    Temptat mille vafer modis.
 
 
Ut Proetum mulier perfida credulum
Falsis impulerit criminibus nimis
  Casto Bellerophontae 15
    Maturare necem refert;
 
 
Narrat paene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens;
  Et peccare docentis
    Fallax historias movet. 20
 
 
Frustra: nam scopulis surdior Icari
Voces audit adhuc integer. At tibi
  Ne vicinus Enipeus
    Plus iusto placeat cave;
 
 
Quamvis non alius flectere equum sciens 25
Aeque conspicitur gramine Martio,
  Nec quisquam citus aeque
    Tusco denatat alveo.
 
 
Prima nocte domum claude neque in vias
Sub cantu querulae despice tibiae, 30
  Et te saepe vocanti
    Duram difficilis mane.
 

VIII

 
Martiis caelebs quid agam Kalendis,
Quid velint flores et acerra turis
Plena miraris positusque carbo in
  Caespite vivo,
 
 
Docte sermones utriusque linguae? 5
Voveram dulcis epulas et album
Libero caprum prope funeratus
  Arboris ictu.
 
 
Hic dies, anno redeunte festus,
Corticem adstrictum pice demovebit 10
Amphorae fumum bibere institutae
  Consule Tullo.
 
 
Sume, Maecenas, cyathos amici
Sospitis centum et vigiles lucernas
Perfer in lucem; procul omnis esto 15
  Clamor et ira.
 
 
Mitte civilis super urbe curas:
Occidit Daci Cotisonis agmen,
Medus infestus sibi luctuosis
  Dissidet armis, 20
 
 
Servit Hispanae vetus hostis orae
Cantaber sera domitus catena,
Iam Scythae laxo meditantur arcu
  Cedere campis.
 
 
Neglegens ne qua populus laboret, 25
Parce privatus nimium cavere;
Dona praesentis cape laetus horae,
  Linque severa.
 

IX

 
'Donec gratus eram tibi
  Nec quisquam potior bracchia candidae
Cervici iuvenis dabat,
  Persarum vigui rege beatior.'
 
 
'Donec non alia magis 5
  Arsisti neque erat Lydia post Chloen,
Multi Lydia nominis
  Romana vigui clarior Ilia.'
 
 
'Me nunc Thressa Chloe regit,
  Dulcis docta modos et citharae sciens, 10
Pro qua non metuam mori,
  Si parcent animae fata superstiti.'
 
 
'Me torret face mutua
  Thurini Calais filius Ornyti,
Pro quo bis patiar mori, 15
  Si parcent puero fata superstiti.'
 
 
'Quid si prisca redit Venus
  Diductosque iugo cogit aeneo?
Si flava excutitur Chloe
  Reiectaeque patet ianua Lydiae?' 20
 
 
'Quamquam sidere pulchrior
  Illest, tu levior cortice et improbo
Iracundior Hadria,
  Tecum vivere amem, tecum obeam libens!'
 

X

 
Extremum Tanain si biberes, Lyce,
Saevo nupta viro, me tamen asperas
  Porrectum ante foris obicere incolis
    Plorares Aquilonibus.
 
 
Audis, quo strepitu ianua, quo nemus 5
Inter pulchra satum tecta remugiat
  Ventis, et positas ut glaciet nivis
    Puro numine Iuppiter?
 
 
Ingratam Veneri porie superbiam,
Ne currente retro funis eat rota: 10
  Non te Penelopen difficilem procis
    Tyrrhenus genuit parens.
 
 
O quamvis neque te munera nec preces
Nec tinctus viola pallor amantium
  Nec vir Pieria paelice saucius 15
    Curvat, supplicibus tuis
 
 
Parcas, nec rigida mollior aesculo
Nec Mauris animum mitior anguibus.
  Non hoc semper erit liminis aut aquae
    Caelestis patiens latus. 20
 

XI

 
Mercuri, nam te docilis magistro
Movit Amphion lapides canendo,
Tuque testudo resonare septem
  Callida nervis,
 
 
Nec loquax olim neque grata, nunc et 5
Divitum mensis et amica templis,
Dic modos Lyde quibus obstinatas
  Adplicet auris,
 
 
Quae velut latis equa trima campis
Ludit exsultim metuitque tangi, 10
Nuptiarum expers et adhuc protervo
  Cruda marito.
 
 
Tu potes tigris comitesque silvas
Ducere et rivos celeres morari;
Cessit immanis tibi blandienti 15
  Ianitor aulae
 
 
Cerberus, quamvis furiale centum
Muniant angues caput, eius atque
Spiritus taeter saniesque manet
  Ore trilingui. 20
 
 
Quin et Ixion Tityosque voltu
Risit invito; stetit urna paullum
Sicca, dum grato Danai puellas
  Carmine mulces.
 
 
Audiat Lyde scelus atque notas 25
Virginum poenas et inane lymphae
Dolium fundo pereuntis imo,
  Seraque fata
 
 
Quae manent culpas etiam sub Orco.
Impiae, (nam quid potuere maius?) 30
Impiae sponsos potuere duro
  Perdere ferro.
 
 
Una de multis face nuptiali
Digna periurum fuit in parentem
Splendide mendax et in omne virgo 35
  Nobilis aevum;
 
 
'Surge' quae dixit iuveni marito,
'Surge, ne longus tibi somnus, unde
Non times, detur; socerum et scelestas
  Falle sorores, 40
 
 
Quae, velut nactae vitulos leaenae,
Singulos eheu lacerant. Ego illis
Mollior nec te feriam neque intra
  Claustra tenebo.
 
 
Me pater saevis oneret catenis, 45
Quod viro clemeus misero peperci;
Me vel extremos Numidarum in agros
  Classe releget.
 
 
I pedes quo te rapiunt et aurae,
Dum favet nox et Venus, i secundo 50
Omine et nostri memorem sepulcro
  Scalpe querellam.'
 

XII

 
Miserarumst neque amori dare ludum neque dulci
Mala vino lavere, aut exanimari metuentis
Patruae verbera linguae.
 
 
Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas
Operosaeque Minervae studium aufert, Neobule, 5
Liparaei nitor Hebri
 
 
Simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis,
Eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno
Neque segni pede victus;
 
 
Catus idem per apertum fugientis agitato 10
Grege cervos iaculari et celer arto latitantem
Fruticeto excipere aprum.
 

XIII

 
O fons Bandusiae, splendidior vitro,
Dulci digne mero non sine floribus,
  Cras donaberis haedo,
    Cui frons turgida cornibus
 
 
Primis et venerem et proelia destinat; 5
Frustra: nam gelidos inficiet tibi
  Rubro sanguine rivos,
    Lascivi suboles gregis.
 
 
Te flagrantis atrox hora Caniculae
Nescit tangere, tu frigus amabile 10
  Fessis vomere tauris
    Praebes et pecori vago.
 
 
Fies nobilium tu quoque fontium,
Me dicente cavis impositam ilicem
  Saxis unde loquaces 15
    Lymphae desiliunt tuae.
 

XIV

 
Herculis ritu modo dictus, o plebs,
Morte venalem petiisse laurum,
Caesar Hispana repetit penatis
  Victor ab ora.
 
 
Unico gaudens mulier marito 5
Prodeat iustis operata divis
Et soror clari ducis et decorae
  Supplice vitta
 
 
Virginum matres iuvenumque nuper
Sospitum. Vos, o pueri et puellae 10
Iam virum expertae, male ominatis
  Parcite verbis.
 
 
Hic dies vere mihi festus atras
Eximet curas; ego nec tumultum
Nec mori per vim metuam tenente 15
  Caesare terras.
 
 
I, pete unguentum, puer, et coronas
Et cadum Marsi memorem duelli,
Spartacum si qua potuit vagantem
  Fallere testa. 20
 
 
Dic et argutae properet Neaerae
Murreum nodo cohibere crinem;
Si per invisum mora ianitorem
  Fiet, abito.
 
 
Lenit albescens animos capillus 25
Litium et rixae cupidos protervae;
Non ego hoc ferrem calidus iuventa
  Consule Planco.