Читать книгу: «Ölüm cəzası», страница 3

Sözlər ucadan və tez-tez deyilirmiş, başa düş-mək olmurmuş. Qorxudanmı və ya qəzəb-dənmi səs ciyiltidən çox xırıltıya oxşayırmış.

25

Ciyilti deyə bilməzdim, xırıltılı səsli adam elə

hey “sacre” və “diable” və bir dəfə isə “Mon Dieu” sözlərini deyib. Dileron küçəsindəki

“Mino və Oğulları” firmasının bankiri, Mino qardaşlarının yaşca böyüyü şül Mino ifadə verir ki, xanım L’Espanyenin bir qədər pulu vardı. Onun kontorunda hansı ilinsə (səkkiz il əvvəl) yazında hesab açdırmışdılar. Xırda məb-ləğlərdə tez-tez pul qoyardılar. Çek yazmazdı, ölümündən üç gün əvvəl şəxsən özü dörd min frank məbləğində pul götürdü. Pullar qızılla ödənildi və bankın işçisi xanımı evinə qədər ötürdü. “Mino və Oğulları” firmasının qulluqçusu Adolf Le Von şahidlik edir ki, təyin edilmiş vaxtda, təxminən günorta zamanı, xanım L’Espanyenin iki kisəyə qoyulmuş dörd min frank pulunu onun evinə aparmışdır. Qapını madmazel L’Espanye açmış, əlindəki kisələrdən birini götürmüş, digərini isə xanım özü ondan almışdır. Sonra baş əyərək çıxıb getmişdir. O zaman küçədə heç kəsi görməmişdi.

Dərzi Uilyam Berd ifadə verir ki, ingilis-dir, iki il Parisdə yaşayıb. Evə daxil olan adamlardan biri idi. Pilləkənləri birinci qal-26

xanlardan olub. Mübahisəli səslər eşidib. Deyir ki, xırıltılı səs fransıza məxsus idi. Bir neçə

sözü ayırd edə bilib, amma hamısını xatırlaya bilmir. “Sacre” və “Mon Dieu” sözlərini aydınca eşidib. Bu sözlərdən sonra bir-biri ilə

dalaşan, cırmaqlaşan bir neçə adamın səsini də eşidib. Ciyiltili səs xırıltılı səsdən daha uca gəlirmiş. Səsin ingilis səsi olmadığına əmindir. Daha çox alman səsinə oxşayırdı. Güman ki, qadın səsi idi. O, almanca başa düşmürdü.

Yuxarıda adları çəkilən şahidlərdən dördü ikinci dəfə sorğu-sual edilərkən göstərmişdi ki, madmazel L’Espanyenin meyidi tapılan yataq otağının qapısı adamlar gələndə içəridən bağlı idi. Hər tərəfdə sakitlik hökm sü-rürdü. Nə inilti, nə də səs-küy eşidilirdi. Qapı sındırılarkən heç kəs görünmədi. Ön və arxa otaqların pəncərələri aşağı salınmış və içəridən möhkəm bərkidilmişdi. İki otağın arasındakı qapı örtülü idi, amma bağlı deyildi. Qabaq otaqdan dəhlizə açılan qapı bağlı idi. Açar da qıfılın üstündə idi. Dördüncü mərtəbədə

dəhlizin sonunda yerləşən kiçik anbarın qapısı azacıq aralı idi. Otaqda köhnə çarpayılar, yeşiklər və s. əşyalar vardı. Bu şeylər də otaq-27

dan ehtiyatla çıxarılaraq nəzərdən keçirildi.

Otaqda diqqətlə nəzərdən keçirilməmiş bir yer belə qalmadı. Damdakı otaq nəzərə alın-masa, ev dördmərtəbəli idi. Evin damına açılan qapı mismarlanmışdı, görünür, çoxdan açılmamışdı. Söyüş səslərinin eşidildiyi vaxtla qapının sındırılaraq açılması arasındakı vaxtı şahidlər müxtəlif cür şərh etdilər. Bəziləri üç, bəziləri beş dəqiqə dedilər. Qapı güclə açıldı.

Tabutqayıran Alfonso Qarsio şəhadət verir ki, Morq küçəsində yaşayır və mənşəcə ispani-yalıdır. Evə girən adamlardan biri olub. Yuxarı qalxmayıb, əsəbi olduğundan həyəcan-lanmaq istəməyib. Söyüş eşidib. Təsdiq edir ki, xırıltılı səs fransıza məxsus idi. Nə dediyini tuta bilməyib. Ciyiltili səs isə ingilisə məxsus imiş. O buna əmindir. İngilis dilini başa düşmür, intonasiyasına görə belə mühakimə yü-rüdür. Kolleksioner Alberto Mentani şəhadət verir ki, pilləkənləri birinci qalxanlar arasında olub, haqqında danışılan səsləri eşidib. Xırıltılı səslə fransız danışırmış. Bir neçə sözü tuta bilib. Danışan, görünür, kimisə söyürmüş. Zənn edir ki, səs rus səsinə oxşayırdı. Ümumiyyətlə, 28

ifadəni təsdiq edir. Kolleksioner özü italyan-dır. Heç vaxt rusla əlaqəsi olmayıb.

Bir neçə şahid ikinci dəfə çağırılanda ifadə verdi ki, dördüncü mərtəbədəki bütün otaqların buxarıları dardır, oradan adam çıxıb-düşə bilməz. Oranı buxarıtəmizləyənlə tə-mizləyirlər. Buxarıtəmizləyən dedikdə, silindr şəkilli şotka nəzərdə tutulur. Bu şotkalar evdəki bütün buxarılara aşağı və yuxarıdan sa-lınıb çıxarıldı. Adamlar üst mərtəbəyə qalxarkən, caninin ehtiyat nərdivanı olmadığından, necə düşüb getməsi barədə fərziyyələr söylə-yirdilər. Madmazel L’Espanyenin meyidi buxarıya elə pərçim edilmişdi ki, yalnız dörd-beş

adam köməkləşib onu aşağı düşürə bildi. Həkim Pol Düma ifadə verir ki, sübh tezdən onu meyidləri müayinə etmək üçün çağırdılar.

Meyidlərin ikisi də madmazel L’Espanyenin tapıldığı otaqda çarpayılardan götürülmüş

döşəklərin üstündə idi. Madmazelin meyidi daha çox qançırlı və gömgöy idi. Bu o demək idi ki, onu buxarıya güclə pərçim etmişdilər.

Boğazı bərk sıyrılmışdı. Çənəsindən aşağıda dərin cırmaq yerləri görünürdü. Bir neçə göy-qırmızımtıl ləkələr vardı. Bu, dırnaq izləri idi.

29

Sifəti dəhşətli dərəcədə göyərmiş, gözləri hə-dəqəsindən çıxmışdı. Dili az qala kəsilmişdi.

Qarnının aşağı hissəsində iri bir qançır vardı, görünür, dizlə bərk basılmışdı. Həkim M. Dümanın fikrincə, madmazel L’Espanye bir və ya iki şəxs tərəfindən boğulub öldürülmüşdü.

Anasının meyidi isə dəhşətli dərəcədə eybəcər hala salınmışdı. Sağ qıçının və qolunun sümükləri sındırılmış, sol böyründəki bütün qa-bırğaları və eləcə də sol baldır sümüyü qırıl-mışdı. Bütün bədəni dəhşətli dərəcədə qançır və cırmaq yarası ilə doluydu. Bədəninə xəsa-rətin nə ilə vurulduğunu demək çətindir. Ağır ağac dəyənək, yaxud enli dəmir çubuq, stul qıçı, ağır küt silah yalnız çox güclü adam əlində olarkən bu zədələri bədənə vura bilərdi.

Heç bir qadın bu xəsarətləri heç bir alətlə yerinə yetirə bilməzdi. Şahid görəndə mərhum qadının başı tamamilə bədənindən ayrılmış, olduqca eybəcər hala salınmışdı. Boğazı, görünür, çox iti bir alətlə, güman ki, ülgüclə kəsilmişdi. Cərrah Aleksandr Etyen M. Düma ilə

bir yerdə meyidləri müayinə üçün çağırılmış

və verilən ifadələrə, M. Dümanın fikrinə şərik-di. Bir neçə başqa şəxsin də dindirilməsinə

30

baxmayaraq, vacib bir şey hasil olmadı. İndiyə

qədər Parisdə bu qədər sirli, belə dolaşıq bir qətl baş verməmişdi. Polis tamamilə naçar qalıb. İşin açılmasına kömək edəcək işıq ucu belə

görünmür”. Qəzetdə xəbər verilirdi ki, hələ də

Sen-Rok məhəlləsində böyük bir çaxnaşma var. Binanın yenidən axtarılması və şahidlərin təkrarən dindirilməsinə baxmayaraq, heç bir nəticə əldə edilməmişdir. Bununla belə, əlavə

olaraq Adolf Le Bonun həbs edilməsi barədə

məlumat verilmişdi, ancaq onu cinayətdə təq-sirləndirmək üçün məlum dəlillərdən başqa yeni heç nə müəyyən edilməmişdi. Mənə heç nə deməməsinə baxmayaraq, onun özünü aparmasından hiss edirdim ki, Düpen işin gedişi ilə çox maraqlanır. Bu da yalnız Adolf Le Bonun həbsi haqda elandan sonra oldu və

dostum məndən qətl barəsində fikrimi soruşdu. Mən də sadəcə olaraq, bütün Paris əhli ki-mi bu işin açılmaz bir sirr olması fikri ilə razı-laşmalı oldum. Qatilin izinə düşə bilən bir işıq üzü görmürdüm.

Biz işi belə təqdim etməklə onun nəticəsi barəsində mühakimə yürütməliyik, – Düpen dedi. – Gözüaçıqlığına görə bu qədər təriflə-31

nən Paris polisi hiyləgərlikdən başqa heç nəyə

qadir deyildir. Zamanın irəli sürdüyü qayda-lardan başqa onun əməliyyatında heç bir sistem yoxdur. Polis geniş tədbirlər kompleksi hazırlamağı ilə lovğalanır, amma bu tədbirlər heç bir fayda vermir. Əgər polis haçansa nə-yəsə nail olursa, o da son dərəcə ağır zəhmət sayəsində olur. Bu da kifayət etmir, onun planları puça çıxır. Məsələn, Vidokda sistemli fikir yürütmək qabiliyyəti olmadığı halda, on-da axtarıb tapmaq və inadkarlıq vardı. Axtarışlar zamanı əsəbilik onu pis vəziyyətə qoyurdu. O, əşyanı gözlərinə o qədər yaxın tu-tardı ki, onun bir sıra əlamətləri nəzərindən qaçardı. Ola bilsin, onları son dərəcə aydın-lıqla görə bilirdi, amma məsələ bütövlükdə

onun nəzərindən yayınırdı. Dərinlikdə əlla-məlik etmək çox da çətin deyil. Həqiqət heç də

həmişə quyunun dibində olmur. Ən zəruri məsələlər də, mənim zənnimcə, daha çox üzdə

olur. Həqiqəti dərənin dibində axtarırıq, o isə

dağ zirvələrində tapılır. Qətl məsələsinə gəldikdə isə gəlin müstəqil axtarış aparaq, sonra mühakimə yürüdərik. Belə axtarış bizi əyləndirər (mən “əyləndirər” sözünün yersiz deyil-32

diyini duydum, lakin heç nə demədim). Həm də Le Bon bir vaxt mənə yaxşılıq edib. Ona minnətdaram. Gedək binaya öz gözümüzlə

baxaq. Polis mənim tanışımdır, icazə almaqda çətinliyimiz olmayacaq.

İcazə verildi və biz dərhal Morq küçəsinə

yollandıq. Morq küçəsi Rişelye və Sen-Rok küçələrini birləşdirən sakit, yaraşıqsız küçə-lərdən biridir. Bura bizim yaşadığımız məhəl-lədən xeyli uzaq olduğundan, biz ora çatanda günortadan keçmişdi. Evi asanlıqla tapdıq, çünki xeyli adam evlə üzbəüz səkidə durub bağlı pəncərə qapaqlarına böyük bir maraqla baxırdı. Bu, Parisin adi evlərindən biriydi. Bir tərəfində şüşəli keşikçi budkası vardı. Onun pəncərəsi yuxarı açılırdı, dalandarın eviydi.

İçəri girməzdən əvvəl küçə yuxarı gedib dalana döndük, sonra geri qayıdaraq evin arxa tərəfinə çıxdıq. Bu vaxt ərzində Düpen mali-kanəyə və eləcə də bütün qonşu evlərə diqqətlə göz qoyurdu. Yenidən binanın qabaq tərəfinə gəldik, zəngi basdıq və etimadnamələ-rimizi göstərdik. Növbədə olan polis işçisi bizi içəri buraxdı. Madmazel L’Espanyenin meyidi olan otağa qalxdıq, indi meyidlərin hər ikisi 33

orada idi. Otaqdakı qarmaqarışıqlıq elə əvvəlki vəziyyətdəydi. “Məhkəmə xəbərləri qəzeti”ndə yazılanlardan başqa heç bir şey görmədim. Düpen isə hər şeyi diqqətlə nəzərdən keçirirdi, meyidləri də müayinə etdi. Sonra digər otaqlara baxdıq və həyətə düşdük; hər yerdə jandarm bizi müşayiət edirdi. Qaranlıq düşənə qədər yoxlama ilə məşğul olduq, sonra çıxıb getdik. Evə gedəndə dostum yolüstü gündəlik qəzetlərdən xəbər tutmaq üçün re-daksiyaya girdi. Dostumun müxtəlif qəribə-likləri barədə danışmışam. Onun “mən onlara göz yumuram” ifadəsinə gəldikdə isə deməli-yəm ki, bu sözün ingilis dilində qarşılığı yoxdur. İndi dostum elə bir əhvali-ruhiyyədə idi ki, qətl barəsində söhbət açmaq istəmirdi.

Növbəti gün günorta vaxtı bu haqda danışdı.

Sonra məndən qəflətən, bu işdə vəhşiliyə xas olan bir şey müşahidə edib-etmədiyimi soruşdu. Onun “xas olan” sözünü xüsusi nəzərə

çarpdırmasında elə bir şey vardı ki, məni dəhşət bürüdü, özüm də bilmədim nə üçün.

– Qəzetdəki məlumatdan əlavə siz deyən bir şey görmədim, – dedim.

34

– Qorxuram ki, qəzet məsələnin qeyri-adi dərəcədə dəhşətli tərəfini yaddan çıxarsın.

Redaksiya işçilərinin axmaq fikirlərini bir kənara qoyaq. Mənə elə gəlir ki, bu işi açılmaz hesab edirlər, məhz həmin səbəbə əsaslanaraq işi asanlıqla həll etmək olar. Mən qətldə müşahidə edilən, bütün sərhədləri aşan dəhşətli cəhətləri nəzərdə tuturam. Polis işçilərini də

çaşdıran qətlin özü deyil, bu vəhşiliyin törədilməsinə məhz səbəbin olmamasıdır. Onları çətinliyə salan dava-dalaş zamanı eşidilən səs-lərdəki barışmaz ziddiyyətlər idi. Şahidlik edənlər yuxarı mərtəbədə öldürülmüş madam L’Espanyedən başqa heç kəsi görmədiklərini söyləyirlər. Aydındır ki, adamlar yuxarı qalxarkən qatil onların nəzərindən qaça bilməzdi, çünki başqa yolu yoxdur. Yataq otağındakı ağlagəlməyən qarmaqarışıqlıq, buxarıya başıaşağı pərçimlənmiş meyit, qarının dəhşətli dərəcədə eybəcər şəklə salınması – bütün bu səbəblər kifayət edir ki, polis işçilərini çıxılmaz vəziyyətdə qoysun və uzaqgörənliyi ilə lov-ğalanan polis agentlərini tamamilə yanlış izə

salsın. Onlar qeyri-adiliyi izahedilməzliklə qa-rışdırmaqla kobud və ümumi səhvə yol ver-35

mişlər. Məhz adilik ölçüsündən kənara çıxarkən həqiqət axtarışlarında ona doğru gedən yolu görmək olur. Bizim hazırda apardığımız təhqiqat işində “nə baş vermişdir?” yox, “indiyə qədər nə baş vermişdir?” sualını vermək daha yaxşı olardı. Həqiqətən də bu işin həllinə

gəlib asanlıqla çıxacağım, bəlkə də artıq gəlmiş olduğum qərar, polisin nöqteyi-nəzərincə

açıq-aşkar həllolunmaz hesab edilməsi ilə tərs mütənasibdir.

Dostuma heyrətlə baxırdım.

– Mən indi, – Düpen qapıya tərəf baxaraq sözünə davam etdi, – bu dəhşətli cinayətdə

birbaşa iştirak etməsə də, müəyyən dərəcədə

onun törədilməsinə kömək edən şəxsi gözləyirəm. Ola bilsin ki, bu qətllərin baş verməsində onun günahı yoxdur. Bu ancaq ehtimal-dır. Mən öz fikrimdə haqlıyam, çünki müəm-manın açılışı bütünlükdə bunun üzərində qu-rulur. Həmin adamı burada – bu otaqda – istənilən anda gözləyirəm. Düzdür o gəlməyə