Читать книгу: «Genç Çoban Moni»

Johanna Spyri, 12 Haziran 1827 tarihinde İsviçre’nin Hirzel şehrinde doğmuştur. Asıl adı Johanna Louise Heusser’dır. İsviçreli bir çocuk ve gençlik yazarıdır. En ünlü kitabı da Heidi’dir.

Spyri, Doktor Johann Jakob Heusser ve İsviçreli Şair Meta Heusser’ın altı çocuğundan dördüncüsüdür. Ağabeyi Jakob Christian Heusser bir jeolog ve mineralogdu, yeğeni ise Emilie Kempin-Spyri hukuk alanında doktora yapan ilk kişiydi.

Zürih Gölü’nün yukarısında Zimmerberg’deki Zürih kantonundaki bir köy olan Hirzel’de büyüdü. On beş yaşındayken okula gittiği Zürih’te teyzesiyle birlikte yaşamaya başladı. 1844 yazında, Fransızca öğrenmek için iki yıl boyunca Yverdon’daki bir pansiyona gitti. Bir yıl sonra geri döndü ve 1852 yılına kadar Hirzel’de yaşadı. Küçük kardeşlerine ders verdi ve annesine evde yardım etti. 1851’de Zürih’teki Richard Wagner’in en yakın arkadaş çevresinden biri olan hukukçu ve editör Bernhard Spyri (1821-1884) ile nişanlandı. Düğün 1852 yılında Vollishofen Kilisesi’nde gerçekleşti.

Çift ilk olarak küçük Pamuk Çiftliği’ndeki Stadelhoferstrasse 22’de ikamet etti. 1855 yılında Spyri’nin tek çocuğu Bernhard Diethelm doğdu. Hamilelik sırasında Johanna Spyri, yıllarca sürecek derin bir depresyona girdi. Eylül ayında ailesiyle birlikte, Hirschengraben 10’da yatan Hirschli’nin evine taşındı. Üç yıl sonra Bernhard Spyri, Hirschengraben 6’da Bremerhaus’u satın aldı. 1868 yılında şehir kâtibi olarak atandıktan sonra aile Kratzplatz’daki şehir evine taşındı. Spyri’nin evliliği mutlu değildi. Conrad Ferdinand Meyer’in kız kardeşi Betsy Meyer ile olan derin dostluğunu sürdürdü.

Spyri’nin annesi, Bremen Johann Wichelhausen ile akrabaydı. Meryem Ana Kilisesi’nin papazı Bremen Cornelius Rudolph Vietorve hukukçu Bremen Hans Heinrich Spöndlin ile de eşi aracılığıyla tanışıyordu. Hans Heinrich Spöndlin, Johanna Spyri’ye yazar olması için ilk ilham veren kişi idi aynı zamanda.

Spyri, kendisini yazarlığa adamadan önce ev hanımıydı. Bremen hukukçu, onu Bremen’de ziyaret etti, Vietor sık sık Zürih’te kaldı ve kızlarını bir yıl boyunca Spyri ailesine verdi. Pastor Vietor, Bremen’de Hilgerloh ve daha sonra C. E. Müller Matbaaları aracılığıyla bazı canlandırıcı hikâyeleri basmasına ve yayınlamasına yardımcı oldu. İlk hikâyesi Vrony’nin Mezarı Üzerindeki Yaprak 1871 yılında Bremen’de yayımlandı ve ona büyük bir başarı sağladı. Bu, sarhoş kocası tarafından kötü muamele gören ve dua ederek kaderine teslim olan bir kadının hikâyesidir. Bremen’de Babanın Evinden Sonra, Daha Önceki Günlerden, Hiç Unutmadınız ve Kayıp Eşya Bulun hikâyeleri izledi. Hikâyeler J. S. takma adı ile ortaya çıktı ve çok başarılı değildi. 1875’te Bayan Şehir Yazarı Spyri, 1892’ye kadar çalıştığı Zürih’teki Yüksek Kız Okulu Denetim Komisyonuna atandı. İlk çocuk kitabı Heimathlos, Silser ve Garda Gölü’nde ve Wiseli’nin Yolu Nasıl Bulunur? hikâyelerini içeriyordu ve 1878’de Gotha’da F. A. Perthes tarafından yayımlandı. Yazar olarak Johanna Spyri değil, Vrony’nin Mezarı Üzerindeki Yaprak’ın yazarı tarafından diye belirtilmişti. Zarfta ilk kez “Çocuklar için bir hikâye ve çocukları sevenler için bir hikâye.’’ notu bulundu. Bu, Spyri’nin neredeyse tüm baskılarında yer aldı.

1879 Noel’inden kısa bir süre önce, F. A. Perthes, Heidi’nin Öğretim ve Seyahat Yılları’nı yayımladı, bu da hemen büyük bir başarı ve Johanna Spyri’ye çok rahat bir yaşam geçirmesini sağladı. 1881’de Heidi’nin ikinci cildi çıktı, Heidi Öğrendiklerine İhtiyaç Duyabilir. Heidi 50’den fazla dile çevrildi. Kitap birçok kez filme alınmıştır.

Alman Bilim Adamı Peter Büttner, Johanna Spyri’nin Hermann Adam von Kamp’ın Adelaide, Alp Dağları’nın Kızı (1830) öyküsünü Heidi kitaplarının şablonu olarak kullandığı iddiasını ortaya atsa da bu konu tartışmalıdır.

Nisan 1885’te Spyri, bir yıl boyunca oturacağı Augustinergasse’nin köşesinde bulunan Bahnhofstrasse 48’e, ardından ölümüne kadar yaşadığı Zeltweg 9’daki Escherhausen’e taşındı. Hayatının son yıllarında çok yazdı ve seyahat etti. Conrad Ferdinand Meyer ile düzenli olarak dostane ilişkiler kurdu. 1901’de kansere yakalandığında, ilk İsviçreli Doktor Marie Heim-Vögtlin tarafından tedavi edildi. Johanna Spyri 1901’de kanser nedeniyle yaşamını yitirdi ve Zürih’teki Sihlfeld mezarlığına gömüldü.

Kocası Bernhard Spyri (21 Eylül 1821-19 Aralık 1884, Zürih), Amlikon’dan Johann Bernhard Spyri’nin oğludur. 1844’te Hirzel vatandaşı, 1854’te Zürih vatandaşı oldu. Bir avukat ve İsviçre’de çıkarılan Federal Gazete’nin editörüydü. İki kez Kanton Konseyi’nde görev yaptı ve 1859-1868 yılları arasında Zürih şehrinin hukuk danışmanı oldu.

Oğlu Bernhard Diethelm Spyri (17 Ağustos 1855 Zürih-3 Mayıs 1884) Zürih, Leipzig ve Göttingen’de Hukuk okudu, Zürih’teki ticari toplumun sekreteriydi ve 1881/1882’de dayısı Christian Heusser ile birlikte Arjantin’e gitti. 1883/1884’te Maggiore Gölü ve Pisa’da iyileşti.

Yeğeni Emilie Kempin-Spyri (1853-1901) İsviçre’de hukuk doktorasını alan ve doçentlik tezini yazan ilk İsviçreli kadındı. Bir kadın olarak avukatlık yapmasına izin verilmedi. Bu sebeple kadınlar için kurduğu Hukuk okulunda ders verdiği New York’a taşındı.

Spyri, 1871’den ölümüne kadar otuz yıl boyunca, 31 kitap, 27 öykü yayımladı. Ondan geriye kalanlar ilk olarak Zürih’teki İsviçre Çocuk ve Gençlik Medyası Enstitüsünde (SİKJM) tutuldu; Eylül 2011’de 1000’den fazla mektup, el yazması, not ve belge Zürih Merkez Kütüphanesi’ne devredildi.

Kitaplarının ve metinlerinin çoğunda, İsviçre’ye ve erken sanayileşme döneminde insanların yaşam koşullarına eleştirel, üstü kapalı bir yorum sunuyor. Özellikle çocukların ve genç kadınların kaderi onun için önemliydi. Bu nedenle yazılarının sadece edebî yönü değil, aynı zamanda sosyal-tarihsel yönü de ilgi çekicidir. Gençliği Chur ve Graubünden gibi farklı kırsal alanlarda geçtiğinden, bunları kitaplarında görüyoruz. Çünkü kendisi, hikâyelerini ve hayatını, kitaplarına yansıtmıştır.

Eda Yavuz, 16 Haziran 1998 tarihinde Almanya’nın Sinsheim şehrinde doğdu. 16 yaşına kadar orada yaşadı ve eğitimine devam etti. 2014 yılında Almanya’dan Türkiye’ye dönüş yaptı. Karaman Anadolu Lisesinden 2017 yılında mezun oldu. 2021 yılında Hacettepe Üniversitesi, Alman Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Aynı sene Atatürk Üniversitesi, Açık Öğretim Fakültesinde Önlisans Çocuk Gelişimi bölümünü bitirdi. Almanca çağrı merkezinde çalışmaktadır.