Читать книгу: «Bajki i przypowieści», страница 4

Niedźwiedź i liszka

Rozumiejąc, że będzie towarzyszów bawił,

Niedźwiedź, według zwyczaju, nic do rzeczy¹¹² prawił.

Znudzeni tymi bajki, gdy wszyscy drzymali,

Gniewał się wilk na liszkę, że niedźwiedzia chwali.

Rzekła liszka: «Mnie idzie o ochronę skóry:

Niezgrabną ma wymowę, lecz ostre pazury».

Nocni stróże

Małe złego początki wzrastają z uporu;

Zawżdy ludzi omamia płochy punkt honoru¹¹³.

Miasto jedno w ustawnej zostawało trwodze:

Jędrzej, Piotr, nocni stróże, zawzięli się srodze.

Więc rozruch w domach, w karczmach, na każdej ulicy;

Piotra wójt¹¹⁴ utrzymywał, Jędrzeja ławnicy.

Za mężami szły żony, za starszymi dzieci,

Przeniósł się wreszcie rozruch od mieszczan do kmieci.

Wojna zatem, i oto przez lat kilkanaście —

Piotr krzyczał: «Gaście ogień!» Jędrzej: «Ogień gaście!»

Ocean i Tagus rzeka¹¹⁵

Ocean, niezmiernością swoją zbyt zuchwały,

Gardzić począł rzekami, które weń wpływały.

«Przestańcie — mówił do nich — dodawać mi wody».

Rzekł Tagus: «Daj nam pokój; dla twojej wygody,

Dla twojej wspaniałości żyzną ziemię porzem:¹¹⁶

Gdybym ja nie był rzeką, nie byłbyś ty morzem».

Ojciec łakomy¹¹⁷

Zawżdy się zbytek kończy doświadczeniem smutnym.

Płakał ojciec łakomy nad synem rozrzutnym.

Umarli oba z głodu, każdy z nich zasłużył:

Syn, że nadto używał, ojciec, że nie użył.

Oracze i Jowisz

Posiał jeden na górze, a drugi na dole.

Rzekł pierwszy: «Pragnę deszczu»; drugi: «Suszą wolę».

Kiedy się więc z prośbami poczęli rozwodzić,

Jowisz, chcąc obu żądzy obficie dogodzić,

Ustawicznie niziny suszył, góry moczył.

Przyszło zbierać, aż każdy poznał, że wykroczył:

Bo zboże, traktowane w kontr swojej naturze,

Spaliło się w nizinie, wymokło na górze.

Orzeł i jastrząb

Orzeł, nie chcąc się podłym polowaniem¹¹⁸ bawić,

Postanowił jastrzębia na wróble wyprawić.

Przynosił jastrząb wróble, jadł je orzeł smacznie;

Zaprawiony ¹¹⁹ na koniec przysmaczkiem nieznacznie,

Kiedy go coraz żywszy apetyt przenika —

Zjadł ptaszka na śniadanie, na obiad ptasznika.

Orzeł i sowa

Na jednym drzewie orzeł gdy z sową nocował,

Że tylko w nocy widzi, bardzo jej żałował.

Dziękowała mu sowa za politowanie.

Wtem, uprzedzając jeszcze zorza i świtanie,

Wkradł się strzelec pod drzewo; sowa to postrzegła

I do orła natychmiast z przestrogą pobiegła.

Uszli śmierci; a wtenczas rzekł orzeł do sowy:

«Gdybyś nie była ślepą, nie byłbym ja zdrowy».

Osieł i baran

Klął osieł los okrutny, że marznął¹²⁰ na mrozie.

Rzekł mu baran trzymany tamże na powrozie:

«Nie bluźń bogów, w żądaniach płochy i niebaczny!

Widzisz przy mnie rzeźnika? Dziękuj, żeś niesmaczny».

Osieł i wół

Osieł podczas upału szukając ochłody

Postrzegł, iż pasterz bydło prowadził do wody.

Zbudował się¹²¹ z takowej dobroci człowieka,

A gdy przyczyn postępku tego nie docieka,

Rzekł mu wół: «Cudzy przykład niechaj cię nauczy:

Siebie on, nie nas kocha — żeby zarżnął, tuczy».

Owieczka i pasterz

Strzygąc pasterz owieczkę nad tym się rozwodził,

Jak wiele prac ponosi, żeby jej dogodził.

Że milczała: «Niewdzięczna!» — żwawie¹²² ją ofuknie¹²³.

Więc rzekła: «Bóg ci zapłać... a z czego te suknie?»

Pan i kotka

«Nie masz prawej¹²⁴ przyjaźni» — mówiła do pana

Kotka syta połowem i za to głaskana.

«Jak to nie masz przyjaźni?» pan na to odpowie.

«Pieścisz mnie — rzecze kotka — bo ci myszy łowię».

«Łowić myszy — pan rzecze — przysługi to znaczne.

Ale dlaczego łowisz?... Dlatego, że smaczne».

Pan i pies

Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził;

Obili go nazajutrz, że pana obudził,

Spał smaczno drugiej nocy, złodzieja nie czekał;

Ten dom skradł¹²⁵; psa obili za to, że nie szczekał.

Papuga i wiewiórka

Młoda jedna papuga, piękna, okazała,

Lepiej jeszcze od pani swojej szczebiotała.

Stąd plotki: bo co tylko zdrożnego¹²⁶ postrzegła,

Zaraz z nową powieścią¹²⁷ do jejmości¹²⁸ biegła.

Była tam i wiewiórka wychowana z ptaszki¹²⁹,

Ta tylko pilnowała skoków i igraszki.

Żyły w zgodzie, co rzadka¹³⁰, zwłaszcza przez czas długi,

Pani ptaka kochała, a wiewiórkę sługi.

Widząc, że jej nie lubią, raz papuga rzekła:

«Rada bym tej niechęci przyczyny dociekła».

Rzecze na to wiewiórka: «Przyczyny nie badaj,

Tak rób jak ja: baw panią, a niewiele gadaj».

Paw i orzeł

Paw się dął, szklniące¹³¹ pióra gdy wspaniale toczył.

Orzeł górnie bujając¹³², gdy go w locie zoczył¹³³,

Rozśmiał się i przeleciał. Wrzasnął paw — w śmiech ptacy.

«Nie znają się — powtarzał — na rzeczach prostacy».

«Znają się — rzekł mu orzeł — wdzięk cenić umieją,

Ale gardzą przysadą¹³⁴ i z dumnych się śmieją».

Pieniacze

Po dwudziestu dekretach¹³⁵, trzynastu remisach¹³⁶,

Czterdziestu kondemnatach¹³⁷, sześciu kompromisach¹³⁸

Zwyciężył Marek Piotra; a że się zbogacił,

Ostatnie trzysta złotych za dekret zapłacił.

Umarł Piotr, umarł Marek, powróciwszy z grodu;

Ten, co przegrał, z rozpaczy; ten, co wygrał, z głodu.

Pijak

Trawiąc niegdyś nad flaszką nocy i poranki,

Chory pijak stłukł wszystkie kieliszki i szklanki;

Klął miód, piwo znieważał, wino zwał tyranem.

Przyszedł potem do zdrowia i odtąd... pił dzbanem.

Po pniu i po bocianie...

Po pniu i po bocianie żaby nędzne, słabe,

Chciały jeszcze trzeciego. Dał im Jowisz żabę.

«Przecież swoja!» — krzyknęły. Zmierziły¹³⁹ i swoją;

Kiedy więc nowe bunty i projekta roją,

Rzekł im Jowisz: «A chcecie być pod nowym panem?

Dam takiego, co będzie i pniem, i bocianem».

Podróżny

Gniewał się wędrujący i przeklinał bogi,

Że mu deszcz ustawiczny przeszkadzał do drogi.

Tymczasem z boku czuwał¹⁴⁰ nań rozbójnik chciwy.

Puścił strzałę; ale że przemokły cięciwy,

Padła bez żadnej mocy. Zrazu przestraszony,

Kiedy poznał, że deszczem został ocalony,

Przestał bogi przeklinać, nie złorzeczył słocie.

Często, co złe z pozoru, dobre jest w istocie.

Podróżny i kaleka

Nie skarżyłem na ludzi, nie skarżył na losy,

Choć musiałem iść w drogę ubogi i bosy.

Wtem, gdy razu jednego do kościoła wchodzę,

Postrzegłem: leży żebrak bez nogi na drodze.

Nauczył mnie tym bardziej milczeć ów ubogi:

Lepiej mnie bez obuwia niż jemu bez nogi.

Potok i rzeka

Potok z wierzchołka góry lecący z hałasem,

Śmiał się z rzeki; spokojnie płynęła tymczasem.

Nie stało wód u góry, gdy śniegi stopniały,

Aż z owego potoka¹⁴¹ strumyk tylko mały.

Co gorsza: ten, co zaczął z hałasem i krzykiem,

Wpadł w rzekę i na koniec przestał być strumykiem.