Читать книгу: «Bajki i przypowieści», страница 3

Komar i mucha

«Mamy latać, latajmyż nie górnie, nie nisko».

Komar muchy tonącej mając widowisko,

Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił,

Gdy to mówił, wpadł w świecę i w ogniu się spalił.

Konie i furman

Koniom, co szły przy dyszlu, powtarzał woźnica:

«Nie dajcie się wyprzedzić tym, co są u lica⁸⁴».

Goniły się pod wieczór⁸⁵, zacząwszy od rana.

Wtem jeden z przechodzących rzecze do furmana:

«Cóż ci stąd, że cię słucha głupich bydląt rzesza?»

A furman: «Konie głupie, ale wóz pospiesza».

Koniec

Zmordował się na koniec ten, co bajki prawił,

Żeby więc do ostatka słuchaczów zabawił,

Rzekł: «Powiem jeszcze jedną, o której nie wiecie:

Bajka poszła w wędrówkę; wędrując po świecie

Zaszła w lasy głębokie; okrutni i dzicy

Napadli ją z hałasem wielkim rozbójnicy,

A widząc, że ubrana bardzo podle była,

Zdarli suknie — aż z bajki Prawda⁸⁶, się odkryła»

Król i pisarze

Król jeden, pełen myśli i projektów dumnych,

Kazał spisać szczęśliwych regestr i rozumnych.

Ten, co pisał szczęśliwych, znalazł bardzo mało;

Pisarzowi rozumnych papieru nie stało.

Księgi

W pewnej bibliotece, gdzie była, nie pomnę,

Powadziły się⁸⁷ księgi; a że niezbyt skromne,

Łajały się do woli różnymi języki.

Wchodzi bibliotekarz, pyta się kroniki⁸⁸:

«Dlaczego takie wrzaski?» — «Dlatego się swarzem⁸⁹,

Iżeś mnie śmiał położyć obok z kalendarzem⁹⁰».

«Wszystko się tu porządnie — rzekł jej — posadziło:

On zmyśla to, co będzie, ty zmyślasz, co było».

Kulawy i ślepy

Niósł ślepy kulawego, dobrze im się działo;

Ale że to ślepemu nieznośno⁹¹ się zdało,

Iż musiał zawżdy słuchać, co kulawy prawi⁹²,

Wziął kij w rękę: «Ten — rzecze — z szwanku⁹³ nas wybawi».

Idą; a wtem kulawy krzyknie: «Umknij w lewo!»

Ślepy wprost i, choć z kijem, uderzył łbem w drzewo.

Idą dalej; kulawy przestrzega od wody;

Ślepy w bród; sakwy⁹⁴ zmaczał, nie wyszli bez szkody.

Na koniec, przestrzeżony, gdy nie mijał dołu,

I ślepy, i kulawy zginęli pospołu.

I ten winien, co kijem bezpieczeństwo mierzył,

I ten, co bezpieczeństwo głupiemu powierzył.

Lew i zwierzęta

Lew, ażeby dał dowód, jak wielce łaskawy,

Przypuszczał konfidentów⁹⁵ do swojej zabawy.

Polowali z nim razem, a na znak miłości

On jadł mięso, kompanom⁹⁶ ustępował kości.

Gdy się więc dobroć taka rozgłosiła wszędy,

Chcąc im jawnie pokazać większe jeszcze względy,

Ażeby się na jego łasce nie zawiedli,

Pozwolił, by jednego spośród siebie zjedli.

Po pierwszym poszedł drugi i trzeci, i czwarty.

Widząc, że się podpaśli, lew, choć nieobżarty⁹⁷,

Żeby ująć drapieży, a sobie zakału⁹⁸,

Dla kary, dla przykładu, zjadł wszystkich pomału.

Lew i zwierzęta

Gdy się wszystkie zwierzęta u lwa znajdowały,

Był dyskurs: jaki przymiot⁹⁹ w zwierzu doskonały.

Słoń roztropność zachwalał; żubr mienił¹⁰⁰ powagę;

Wielbłądy wstrzemięźliwość, lamparty odwagę,

Niedźwiedź moc znamienitą, koń ozdobną postać;

Wilk staranie przemyślne, jak zdobyczy dostać,

Sarna kształtną subtelność, jeleń piękne rogi,

Ryś odzienie wytworne, zając rącze¹⁰¹ nogi;

Pies wierność, liszka umysł w fortele¹⁰² obfity;

Baran łagodność, osieł żywot pracowity.

Rzekł lew, gdy się go wszyscy o zdanie pytali:

«Według mnie, ten najlepszy, co się najmniej chwali».

Lew pokorny

Źle zmyślać, źle i prawdę mówić w pańskim dworze.

Lew, chcąc wszystkich przeświadczyć o swojej pokorze,

Kazał się jawnie ganić. Rzekł lis: «Jesteś winny,

Boś zbyt dobry, zbyt łaskaw, zbytnie¹⁰³ dobroczynny».

Owca widząc, że kontent, gdy liszka ganiła,

Rzekła: «Okrutnyś, żarłok, tyran». — Już nie żyła.

Lis i osieł

Lis stary, wielki oszust, sławny swym rzemiosłem,

Że nie miał przyjaciela, narzekał przed osłem.

«Sameś sobie w tym winien — rzekł mu osieł na to —

Jakąś sobie zgotował, obchodź się zapłatą».

Głupi ten, co wniść w przyjaźń z łotrem się ośmiela:

Umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela.

Lis i wilk

Wpadł lis w jamę, wilk nadszedł, a widząc w złym stanie,

Oświadczył mu żal szczery i politowanie.

«Nie żałuj — lis zawołał — chciej lepiej ratować».

«Zgrzeszyłeś, bracie lisie, trzeba pokutować».

I nadgroda, i kara zarówno się mierzy:

Kto nikomu nie wierzył, nikt temu nie wierzy.

Lis młody i stary

Młody lis, nieświadomy myśliwych rzemiosła,

Cieszył się, że szerść nowa na zimę odrosła.

Rzekł stary: «Bezpieczeństwo tych ozdób nie lubi;

Nie masz się z czego cieszyć, ta nas piękność gubi».

Łakomy i zazdrosny

Porzuciwszy ojczyznę i żony, i dzieci

Szedł łakomy z zazdrosnym, Jowisz z nimi trzeci.

Gdy kończyli wędrówkę, bożek im powiedział:

«Jestem Jowisz i żeby każdy o tym wiedział,

Proście mnie, o co chcecie: zadosyć uczynię

Pierwszemu, a drugiemu w dwójnasób przyczynię».

Nie chce być skąpy pierwszym i stanął jak wryty;

Nie chce mówić zazdrosny, równie nieużyty.

Na koniec, kiedy przeprzeć¹⁰⁴ łakomcę nie może:

«Wyłup mi jedno oko — rzecze — wielki boże!»

Stało się. I co mieli zyskać w takiej dobie,

Stracił jedno zazdrosny, a łakomy obie¹⁰⁵.

Małżeństwo

Chwałaż Bogu! Widziałem małżeństwo niemodne,

Stadło wielce szczęśliwe, uprzejme i zgodne;

Stateczna była miłość z podziwieniem wielu —

To szkoda, że mąż umarł w tydzień po weselu!

Matedory¹⁰⁶

Póki trwała chapanka¹⁰⁷ między kartowniki,

Bił kinal¹⁰⁸, z pancerolą króle i wyźniki¹⁰⁹.

Skończyła się chapanka, zaczęto grę inną —

Aż owa pancerola szóstką tylko winną.

Tym smutniejszy był koniec, im milsze początki:

Biła króle, biły ją potem i dziewiątki.

Mądry i głupi

Nie nowina, że głupi mądrego przegadał;

Kontent więc, iż uczony nic nie odpowiadał,

Tym bardziej jeszcze krzyczeć przeraźliwie począł;

Na koniec, zmordowany, gdy sobie odpoczął,

Rzekł mądry, żeby nie był w odpowiedzi dłużny:

«Wiesz, dlaczego dzwon głośny? Bo wewnątrz jest próżny»¹¹⁰.

Mądry i głupi

Pytał głupi mądrego: «Na co rozum zda się?»

Mądry milczał: gdy coraz bardziej naprzykrza się,

Rzekł mu: «Na to się przyda, według mego zdania,

Żeby nie odpowiedać na głupie pytania».

Mysz i kot

Mysz, dlatego że niegdyś całą książkę zjadła,

Rozumiała, iż wszystkie rozumy posiadła.

Rzekła więc towarzyszkom: «Nędzę waszą skrócę:

Spuśćcie się tylko na mnie, ja kota nawrócę!»

Posłano więc po kota; kot, zawżdy gotowy,

Nie uchybił minuty, stanął do rozmowy.

Zaczęła mysz egzortę¹¹¹; kot jej pilnie słuchał,

Wzdychał, płakał... Ta widząc, iż się udobruchał,

Jeszcze bardziej wpadała w kaznodziejski zapał,

Wysunęła się z dziury — a wtem ją kot złapał.