Читать книгу: «Qızıl böcək», страница 2
– Narahatlığa əsas yoxdur, – sakitcə bildirdim, – Leqran, ola bilsin, həqiqətən, onları çəkmisiniz, amma mən burda bığcıq görmürəm.
Onu hirsləndirməmək üçün daha heç nə demədən rəsmi özünə qaytardım. Hadisənin belə qəribə yön aldığına təəccüblənmişdim. Leqranın əsəbiləşməyi mənə çatmırdı. Onun rəsmində heç bir bığcıqdan söhbət gedə bilməzdi, şəkil özü isə əməlli-başlı kəllə sümüyünə oxşayırdı.
O, narazı halda kağızı məndən alıb oda atmaq üçün əzəndə birdən şəkildə diqqətini nəsə cəlb elədi. Leqran əvvəlcə pomidor kimi qızardı, sonra asta-asta tabaşir kimi ağarmağa başladı. Sanki nəyisə araşdırırmış kimi bir müddət durub diqqətlə çəkdiyi rəsmə baxdı. Sonra masadan şamı götürüb otağın digər küncündəki sandığın üstündə oturdu. Orda da kağızın o yan-bu yanını diqqətlə nəzərdən keçirdi, amma yenə ağzına su alıb durmuşdu. Onun bu davranışı mənə çox qəribə görünsə də, elə özüm də susmağı üstün tutdum. Deyəsən, yenə qaşqabağını tökmüşdü. Leqran şəkli cibindən çıxardığı portmanatın arasına qoydu, sonra onu sandıqda gizlədib, qapısını açarla bağladı. O sanki ayılmışdı, amma əvvəlki canlılıq gözə dəymirdi. Əsəbi olmasa da, fikri hardasa ilişib qalmışdı. Leqranın fikir dağınıqlığı getdikcə artır, mənim onun kefini durultmaq cəhdimsə uğursuzluğa düçar olurdu. Əvvəlcə artıq bir neçə dəfə etdiyim kimi, burda gecələməyi düşünmüşdüm, amma ev sahibinin əhvalını nəzərə alıb evə qayıtmaq qərarına gəldim. Leqran məni saxlamadı, yola salandasa əvvəlki səmimiyyətlə əlimi sıxdı.
Yupiter Çarlstona gəlib mənə baş çəkəndə Leqrandan xəbərsiz olduğumdan təxminən bir ay keçmişdi. Bu qoca, mərhəmətli zəncini heç vaxt belə dilxor görməmişdim. Dərhal həyəcanlandım: görəsən, dostumun başına bir iş gəlməyib ki?!
– Hə, Yup, – dedim, – nə var, nə yox? Sahibin necədir?
– Düzünü desəm, cənab, heç də sağlam deyil.
– Sağlam deyil? Məni qorxudursan! Şikayəti nədəndir?
– Elə iş də burasındadır ki, heç nədən şikayət eləmir… Amma ağır xəstədir.
– Necə yəni, ağır xəstədir, Yupiter?! Niyə gələn kimi demədin? Yatır?
– Nə yatır? Onu heç itlə də tuta bilməzsən. Elə dərd də burasındadır! Ürəyim ağrıyır. Yazıq böyük Vill!
– Yupiter, nə baş verdiyini əvvəl-axır bilmək istəyirəm. Deyirsən ki, sahibin xəstədir. Sənə harasınınsa ağrıdığını deyibmi?
– Hirslənməyin, cənab! Ona nə olduğunu bilmirəm. İndi mən sizdən soruşmaq istəyirəm ki, nəyə görə böyük Vill bütün günü başını aşağı salıb yeriyir və niyə rəngi qaz kimi ağappaqdır? Bəs nə üçün elə hey nəsə sayır?
– Neyləyir?
– Elə ədədlər hesablayıb yazır ki, heç doğulandan elə möcüzəvi rəqəmlər görməmişəm. Onun yerinə çox qorxuram. Bütün günü gözüm üzərindədi. Dünən gözümü oğurlayıb yoxa çıxdı, onda hələ günəş çıxmamışdı, düz gecəyə qədər harda olduğunu bilmədim. Qayıtmağını gözlədim, qalın çubuq düzəldib onu yaxşıca əzişdirmək istəyirdim, amma mən qoca axmağın yazığı gəldi: elə kədərli qayıtmışdı ki…
– Nə? Necə yəni əzişdirmək?! Yox, Yupiter, belə qəddar olmayasan, onu döyməyəsən, buna dözə bilməz… Yaxşısı budur, de görüm, sahibinin xəstəliyinə, ya da belə deyim, özünü bu cür aparmasına səbəb nə olar, səncə? Mən sizdən qayıdandan sonra başına bir iş gəlməyib ki?
– Siz bizdən gedəndən sonra, cənab, heç nə baş verməyib. Nə oldusa, elə həmin gün oldu. Siz gələn gün…
– Nə? Nədən danışırsan?
– Nədən danışdığımı bilirsiniz, cənab. Böcəkdən!
– Nədən?
– Böcəkdən! Məncə, həmin qızıl böcək böyük Villin əlini sancıb.
– Qızıl böcək dişləyib onu? Hücum etmişdi?
– Hə, hə, cənab, əməlli-başlı hücum etdi, caynaqları da yekəydi. Həyatımda belə böcək görməmişdim: at kimi ayaqlarını taqqıldadır və qabağına çıxan hər şeyi sancmağa çalışırdı. Böyük Vill onu tutdu, amma tezcə də əlindən düşürdü, deyəsən, elə o məqamda böcək sancdı onu. Mənimsə bu böcəyin sifəti xoşuma gəlmədi və dərhal düşündüm ki, onu heç vaxt çılpaq əlimə götürmərəm. Onu kağız parçasına bükdüm, kağızın kənarını da ağzına soxdum… Bax, belə!
– Onda sən, həqiqətən, düşünürsən ki, sahibini böcək sancıb və xəstəliyinin də səbəbi budur?
– Mən heç nə düşünmürəm, olanı deyirəm. Əgər onu qızıl böcək sancmasaydı, yuxusuna qızıl girərdimi? Belə qızıl böcəklər haqqında çox şey eşitmişəm.
– Bəs yuxusuna qızıl girdiyini hardan bilirsən?
– Hardan biləcəm?! Yatandan duranadək qızıl deyə sayıqlayır. Bundan bilirəm!
– Yaxşı, Yup, ola bilsin, haqlısan. Bəs sənin bugünkü ziyarətinin şərəfinə məndən nə etməyimi istəyirsən?
– O nə deməkdir, cənab?!
– Cənab Leqrandan nəsə ismarıc gətirmisən?
– Yox, cənab, bircə bunu sizə verməyimi əmr elədi.
Və Yupiter mənə bu sözlər yazılmış məktubu verdi:
“Əzizim N.
Nəyə görə daha bizə gəlmirsiniz? Bəlkə, mənim hansısa kobudluğum xətrinizə dəyib? İnanıram ki, belə deyil.
Sizinlə görüşmədiyim müddətdə yeni qayğılarım yaranıb. Sizə bundan danışmaq istəyirəm, amma haradan başlayacağımı, niyə danışmalı olduğumu bilmirəm.
Son günlər elə də sağlam deyildim, qoca Yupitersə dərdimin dərmanını tapmışdı. Təsəvvür edin, dünən qalın zopa hazırlayıb ki, bütün günü materikin dağlarında təkbaşına dolaşdığıma görə məni döysün. Deyəsən, yalnız xəstəliyim məni bu töhmətdən qorudu.
Sonuncu görüşümüzdən sonra həşərat kolleksiyamda yenilik də olmayıb.
Əgər azacıq imkanınız varsa, elə Yupiterə qoşulub bizə gəlin. Çox xahiş edirəm! Bu axşam bir vacib işə görə sizinlə görüşməliyəm. İnanın, bu iş olduqca vacib məsələdir. Sizə sayğılarla
Villyam Leqran.”
Bu məktubu oxuyandan sonra içimi nəsə qəribə həyəcan bürüdü. Yazının üslubu mən tanıdığım Leqranınkına bənzəmirdi. Görəsən, ağlına nə gəlmişdi? Onun qarşısıalınmaz təxəyyülündə hansı yeni azğınlıq yaranmışdı? Leqranın “olduqca vacib məsələ”si nə ola bilərdi ki? Yupiterin hekayəti yaxşı heç nədən xəbər vermirdi. Xəstəliyin gətirdiyi ağlasığmaz fikirlərin dostumun mühakimələrini sarsıtmasından ehtiyat etdim. Tərəddüd etmədən dərhal zənci ilə getməyə hazırlaşdım.
Adaya keçmək üçün boğazın yanına çatanda gedəcəyimiz qayığın dibində təptəzə dəhrə ilə belləri gördüm.
– Bu nədir, Yup? – soruşdum.
– Bir dəhrə, iki bel, cənab.
– Tamamilə haqlısan. Hardan gəlib çıxıblar?
– Böyük Vill şəhərdən almağı tapşırmışdı, mən də bunlara xeyli pul verdim.
– And verirəm bütün inandıqlarına, bunlar sənin “Böyük Vill”inin nəyinə lazımdır?
– Mən nə bilim nəyinə lazımdır?! Mənə lənət olsun, əgər özü də bilirsə… Bütün məsələ böcəkdədir!
Görünür, indi Yupiterin bütün fikri-zikri böcəkdəydi, başqa heç nə düşünmək istəmirdi. Qayığa tullanıb, avarları çəkməyə girişdim. Arxadan əsən külək bizi Moultri limanının şimalındakı qayalarla əhatələnmiş buxtaya tərəf qovdu, burdan daxmaya iki mil məsafə vardı. Ora günorta saat üçdə çatdıq. Leqran bizi aşkar səbirsizliklə gözləyirdi. Görüşəndə əlimi bərk-bərk sıxdı və onun bu əsəbi coşqunluğu bayaqkı narahatlığımı daha da artırdı. Leqranın üzündən meyit solğunluğu yağır, çuxura düşmüş gözləri tez-tez qırpılırdı. Hal-əhval tutandan sonra nədən danışacağımı bilmədən leytenant C.-nın onun qızıl böcəyini qaytarıb-qaytarmadığını soruşdum.
– Hə, hə, – deyə, yanağı qızaran Leqran cavab verdi, – elə səhərisi günü! İndi bu böcəklə məni heç nə ayıra bilməz. Yupiterin haqlı olduğunu bilirsinizmi?
– Nədə haqlı idi ki? – bikef halda soruşdum.
– Böcək xalis qızıldandır!
O bu sözləri deyəndə tamamilə ciddi idi. Dərindən sarsıldım.
– Bu böcək mənə xoşbəxtlik gətirəcək, – deyə Leqran qımışa-qımışa davam etdi, – o mənim var-dövlətimi geri qaytaracaq. Ona bu qədər dəyər verməyimdə təəccüblü nə var ki? O mənə taleyin hədiyyəsidir və itirilimiş zənginliyimi geri qaytaracaq, əgər onun göstərişlərinə düzgün əməl eləsəm. Yupiter, get böcəyi gətir!
– Nə? Böcəyi? Ona əlimi də vuran deyiləm. Özünüz gətirin.
Leqran sifətini daha da ciddiləşdirib ayağa qalxdı və şüşə qutudan böcəyi götürdü. Böcək, doğrudan da, ecazkar idi. Leqranın tapıntısının elmi dəyəri şübhə doğurmurdu, çünki o vaxtlar təbiətşünaslar belə böcəklərin varlığından xəbərsizdilər. Kürəyində iki dairəvi qara xal görünürdü, bir az aşağıdasa azacıq uzunsov daha biri vardı. Qanadlarının altı heyrətamiz dərəcədə bərk idi və cilalanmış qızıl kimi parıldayırdı. Ağırlığı da xeyli qəribəydi. Bütün bunları nəzərə alanda Yupiterin üstünə çox da gedə bilməzdin. Amma onun mülahizələrini niyə Leqranın da bölüşdüyü məsələsi mənimçün hələ də tapmaca olaraq qalırdı.
