Читать книгу: «Dakilang Asal», страница 5

VIII
SA M~GA LARO

 
Kung kayo'y magtipon upanding mag-aliw,
ikaw ay magsaya, n~gunit magmahinhin.
Pinaka matanda ay papamiliin
n~g larong mainam na inyong gagawin.
 
 
Sa alin mang laro ay huag kang magdáya
at huag ka rin namang mag-in~gay na lubha.
Kung may alan~ganin dapat pahatul n~ga
sa hindi kalarung m~ga matatanda.
 
 
At kung may dumating na iyong kaibigan,
ó sinu man kaya, lalu at maran~gal,
ang ukol sa iyo sa kaniya'y ialay
—"¿Ibig pu ba ninyong makipag-aliwan?"
 
 
Sakali at ikaw ay siyang manalo,
sino man ang kulang ay huag sin~gilin mo,
at huag mong sabihing—"Magbayad po kayo"
Pahiwatig lamang—"¿Ang kulang ay sino?"
 
 
Isang nananalo'y di dapat umalis,
kung di may malaking dahilang mahigpit;
n~guni at ang talo ay makatitindig
at huag magpakita n~g kaunting galit.
 
 
Kung nananalo ka ay huag kang magdiwang
kung natatalo ka'y huag magn~gitn~git naman,
sa laro'y madalas mahalatang tunay
ang walang magaling na pinag-aralan.
 

IX
SA LANSAN~GAN AT SA LAHAT N~G DAKONG UKOL SA MADLA

 
Babayi'y di sukat lumakad sa daan
n~g walang kasama at pan~git na tignan.
n~gunit sa lalaki ay hindi kailan~gang
mapag-isa kahit saan mang galaan.
 
 
Sa alin mang dako na ukol sa madla
ikaw ay magbihis n~g hindi masagwa;
n~guni at huag naman ang napakadukha,
ó kaya marumi, kung dili may sira.
 
 
At kung babayi ka, huag mong pákapalan
mukha mo n~g pulbos, pagka't di mainam:
manipis na pahid marikit na tingnan,
ang kinang n~g balat huag na di maparam.
 
 
¿May iinam kaya sa kulay n~g balat
nating kayumangi't makinis, maligat?
Pintor at poeta'y iyan ang pan~garap
sapagka't nandiyan ang buhay n~g dilag.
 
 
Paka-ilagan mo ang satsat at daldal,
gayon din ay huag kang magdunung-dunun~gan;
n~guni at huag namang parang piping tunay
pagka't ito'y tanda n~g pagka-walang muang.
 
 
Kung may kasama kang dapat na dan~galin
ikaw ay lumagay sa kaliwang piling,
at kung sa banketa'y gumilid kang tambing
sa dako n~g bakod siya'y padaanin.
 
 
Kung masalubun~gan ang isang babayi
sa m~ga banketa na aking sinabi
ay dapat gumilid ang isang lalaki
ó bumabang saglit, ang gayon ay puri.
 
 
Maging kahit sino ang iyong masundan,
kung ibig mong siya'y iyong malampasan,
ikaw ay bumaba ó gumilid lamang,
sa dako n~g bakod ay huag kang magdaan.
 
 
Kung ang kasama mo ay may makausap
na wari ay lihim lumayo kang agad,
upang huag sabihing nakikitalastas
ka n~ga sa usapang di dapat mahayag.
 
 
Kung kayo ay tatlo sa m~ga galaan
ay igitna ninyo ang itinatanghal,
n~guni at kung kayo'y magka isang dan~gal,
magka-kulay damit sa tabi ay bagay.
 
 
At gayon din naman ang magkasintaas,
sa dalawang tabi sila nararapat,
ang isang mababa ó kaya matankad
ay siyang igitna, ang gayon ay sukat.
 
 
Kailan~gan n~gang lubos na iyong isabay
sa m~ga kasama ang iyong paghakbang
kung kayo'y titigil, ang iyong katawan
at ulo'y itayó n~g anyong mainam.
 
 
Kung sa m~ga pintô ikaw ay papasok,
hakban~gan ó landas na sadyang makipot,
kung may kasama kang dapat na ilusok,
paunahin siya't ikaw ay sumunod.
 
 
Sa m~ga karuage at m~ga, kalesa
kung kayo'y nasakay ay huag kang mauna;
sa piling na kanan paupuin siya,
sa dakong kaliwa doon lumagay ka.
 
 
N~guni at kung kiles ang inyong sasakyan
lalut apat kayo'y huli ka rin naman;
sila'y paupuin sa dakong unahan,
sa tabi n~g pinto doon ka lumagay.
 
 
Paghintu na ninyo at kayo'y bâbabâ,
ikaw ay maunang umibis na kusà.
kung siya'y babayi ó kaya matandâ,
agad mong abutin alalayang lubha.
 
 
Babayin tumitindig sa kaniyang upuan
at anyong aalis, may paroroonan,
ang iyong pagsuyo pagdaka,y ialay:
"Ikadadan~gal kong kayo po'y samahan."
 
 
Ito'y kagawian sa asal dakilà,
maging sa dulaan, maging sa pag-galà,
maging sa pagkain kung uupu na n~gâ,
sumaliw sa piano ó tumugtug kaya.
 
 
Pagka't sa babayi'y pagdusta n~gang tunay
n~g isang lalaki kung hindi samahan;
kaya,t ang babayi'y nararapat namang
lalaki'y huag hiyain at pasalamatan.
 
 
At kung hindi gayo'y mapipintasan ka,
mangmang na babayi, walang munting sigla,
para kang babayin bundok na talaga,
sa ugaling bayan ay di pa bihasa.
 
 
Huag mong gagayahan ang m~ga pintasin
ang balang makita'y agad susukatin:
gumagawa nito'y iyong m~ga haling
na hindi nag-aral n~g pagka-mahinhin.
 
 
Kung paparoon ka sa m~ga sayawan,
sa m~ga teatro't m~ga kapisanan,
pakatandaan mong iyong katunkulan
ang lalong mabining pagkamatimtiman.
 
 
Sa alin mang bagay na sadyang di pan~git
ay huag mong hiyain ang sino man kahit;
magbigay loob ka, na di mo man ibig,
upang purihin ka n~g m~ga mabait.
 
 
Alin mang Religion ay huag mong tawanan
m~ga dasal nila ay pagpitaganan.
Ang m~ga ugali sa alin mang bayan
gayon din ay dapat na iyong igalang.
 
 
Ang sa protestanteng ginagawang kulto,
at ang kay Mahoma, at ang kay Confucio,
at ang sa Iglesia Filipinang bago
ay iyong igalang, sampu n~g Romano.
 
 
Ang ugaling moro, ang ugaling insik,
ang sa amerikano, ang sa m~ga ingles,
kastila,t aleman, ang sa taga bukid
at kahit alin pa,y igalang mong tikis.
 
 
Ang iyong Religion ay kahit alin man
at ang iyong ugali,y dalisaying tunay:
hayaan ang iba,t huag ipagputakang
lahat ay masama,t ang iyo'y mainam.