Читать книгу: «Արդարադատություն և ապագա (Правосудие и будущее)», страница 3
ՀԱՆՑԱՆՔ և ՊԱՏԻԺ
Արդարադատությունը ներկայացնող յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է գիտակցել, որ հանցանքը լինում է <պարտադրված՝ միջավայրի ու անձի համոզմունքների կողմից>, քանի որ ոչ ոք չի ծնվում օրինախախտի գիտակցմամբ։Օրենքը խախտելու միտքը ծնվում է այն գայթակղությունից, երբ արգելված ամեն բան ցանկալի է դառնում շրջանցել․
երբեմն սոցիալական կամ բարոյական անհրաժեշտությունից, երբեմն ուրիշներից չտարբերվելու մղմամբ, երբեմն էլ շրջապատի դաստիարակության <շնորհիվ>։
Ոչ մի հանցանք չի կարող անպատիժ մնալ պետության անտարբերության հետևանքով, այլապես արդարադատությունը կիրականացնի հասարակությունը։
Ներկայումս հորինվել են բազմաթիվ պատժատեսակներ՝ հիմնված կատարված <արարքի> ծանրության աստիճանին։
Ստեղծվել են բանտային համակարգեր, որոնք կոչված են զրկելու անձին իր ազատությունից այն դեպքում ,երբ կատարվել է ավելի ծանր հանցանք,քան անազատուտյունն է։
Կարծում եմ՝անազատության վայրերում պետք է հայտնվեն միայն նրանք, որոնց կողմից կատարված օրինախախտումն ավելի վնասակար է, քան անձին զրկելը ազատության զգացումից։
Փորձը ցույց է տալիս, որ նախատեսված իր պատժի իր չափն արդեն կրելիս՝ անձը չի զղջում արարքի կատարման համար,որովհետև պայմաններն այնպիսին են,որոնք նախատեսված են անուղղելի մարդկանց համար (եթե այդպիսիք կան)։ Իսկ անհատը տեսնում է անհամատեղելիություն՝իր կարգավիճակի և հանցանքի ծանրության համեմատությամբ։
1․Երբ անձը բռնվել է գողություն կատարելու համար և դատապարտվել,ապա շատ արդար կլինի,եթե վնաս կրած կողմը՝ դա լինի ֆիզիկական թե իրավաբանական անձ, կարողանա հետ ստանալ իրեն հասցված վնասը։ Հարցն այս երկու կողմ ունի՝
կամ պետությունն է ստանձնում այդ պարտավորությունը,կամ արարքի համար պատասխանատուն։
Եթե աձն ունի բավարար միջոցներ՝ հասցված վնասի փոխհատուցման համար,ապա բնական է, այն կբռնագանձվի․․․իսկ եթե մեղավորը սնանկ է, կամ չունի ոչ մի կարողություն՝ ինչպե՞ս կայացնել ճիշտ դատավճիռ։
Այսպիսի դեխքերում նա կիրառում է էմոցինալ, սուբյեկտիվ, կամ էլ հուսահատ որոշում՝ չկարողանալով գտնել պատժին համարժեք լուծում․ Չհատուցելով վնասը, անձը կանցկացնի ավելի երկար ժամանակ անազատության մեջ,քան նա,ով կկարողանա փոխհատուցել ։
Այստեղ գործ ունենք արդեն ծնվող անարդարության հետ, որը հղի է ծանր հետևանքներով՝ մեղավորի գիտակցության մեջ անհավասարության մթնոլորտի զգացման և անհամաչափ պատիժների կիրառման մասով։
Մի կողմից հասարակությունը հանգիստ է զգում իրեն, թե ապահովված է իր անվտանգությունը, մյուս կողմից ոչ բարոյական,ոչ ֆինանսական կորուստները վերականգնված չեն։ Այս ֆոնին արդյո՞ք կարելի է փաստել,որ արդարադատությունը կայացված է, երբ այն կազմվել է հասրակության զանգվածի էմոցիոնալ ճնշմամբ և իրականացվել դատավորի փաստարկով, թե <եթե ժողովուրդն է ձևավորել օրենքները և պետությունն այն փաստել ու կնիքել է, ուրեմն դատավճւռն արդար է>։ Բառերի քերականական նույնականությունն այդպես կարող է չհնչել,բայց կայացված վճռի ուղերձը կունենա նույն իմաստը։
Կարծում եմ, չկան բացարձակ անփոփոխ օրենքներ, որոնց բացատրության և մեկնաբանման ձևը լինի կատարյալ, կամ նույնիսկ նրա հիմք հանդիսացող օրենքը։
Բայց կարծում եմ՝ կան բարոյական օրենքներ, մարդու մոտ որոնց իմաստազրկմամբ նրանց կիրառական անհրաժեշտությունը չի կարող նվազել՝անկախ ժողովուրդների մոտ նրանց ընկալման աստիճանից։
