Читать книгу: «Պատմութիւն», страница 4

Ի սոյն իսկ յերեքտասաներորդ ամին Կոմիդեայ, ելից զպաշտաւն եկեղեցւոյն Հռովմայեցւոց Աղիւթերոս. եւ յետ նորայ Բեկտոր։

Եւ Աղեքսանդրացւոց՝ Դոմետրիոս, Անտիոքացւոց՝ Սարապիովն Կեսարեայ Պաղեստինացւոց՝ Թեովփիղոս, Երուսաղէմի՝ Նարկէոս, ի Կորինթոս Խեղագացւոց՝ Բաքիղոս, Եփեսացւոց՝ Պողիկարպոս, եւ Գաղիղէացւոց՝ Ղոնդունի Բենիոս։ Ի նոցունց աւուրս եղեւ խնդիր բազում յուզման սրբոյ Զատկին. զի Ասիացւոց եկեղեցիքն զչորեքտասան լուսնոյ զատկացն՝ յորում եւ դիպէր յաւուրց շաբաթուն՝ լուծանէին եւ առնէին Զատիկ։ Իսկ եպիսկոպոսն Հռովմայ Բեկտոր՝ կամեցաւ հատանել ընկենուլ զԱսիացւոց եկեղեցեացն առաջնորդս, իբրեւ ոչ ողջամիտս. վասն ոչ ի միաշաբաթուն լուծանել զզատիկն. իսկ Իրէնէոս ըստ անուան իւրոյ՝ էր նա խաղաղարար. գրեաց թուղթ առ Բեկտոր, եւ աղաչեաց ի խաղաղութիւն։ Յայնժամ ամենայն եպիսկոպոսունքն միով հաւասարութեամբ խոր/42a/հեցան առնել զաւրն զատկաց. զի ի միաշաբաթին լուծցեն զնա։

ԵՂԻՈՍ ՊԵՏԻՆԱԿՍ՝ ամ մի. առ սովաւ սաստիկ հրայրեացք եղեն, եւ պաղատն, եւ կուսանաց տունն այրեցաւ ի Հռովմ։

ՍԵՒԵՐՈՍ՝ ամս հնգետասան. սայ յարոյց սաստիկ հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց, յորում անթիւք եղեն վկայք։ Եւ Ղեւոնդէս՝ հայրն Ովրիդենի մարտիրոսացաւ։ Եւ ի սորին աւուրս երրորդ թարգմանութիւն յԵրիքով գտաւ՝ ի կարաս թագուցեալ։

Եւ ի սորին աւուրս էին Ասկղեպիդէս, եւ Թիդոտոս, եւ Ուկղոդէս, եւ Թեոդրատէս, եւ Հերմապաւղիս, եւԿապողնիգէս։Սոքա համարձակ ձեռնամուխ եղեն ի գիրս Աստուծոյ, եւ ասէին՝ թե ուղղեմք. եւ կարծեցին զանձինս իմաստուն գոլ քան զՀոգին Սուրբ. եւ ոչինչ եին նոքա՝ թե ոչ՝ դիւահարք։ Եւ ի սոյն ժամանակի էր Ափրիկիանոս ժամանակագիր։

ԱՆՏՈՆԻՆՈՍ ՍԵՒԱՅ՝ ամս եւթն. առ սովաւ էր Նարկէոս եպիսկոպոս յԵրուսաղէմի, այր սքանչելի. զի էր երբեմն հսկումն՝ մեծ տաւնին Զատկաց, եւ պակասեաց ձէթ ճրագացն։ Իսկ Նարկէոս հրամայեաց բերել ջուր. եւ եկաց յաղաւթս ի վերայ ջրոյն, եւ հրամայեաց արկանել ի ճրագսն պինդ հաւատովք. եւ շրջեցան ջուրքն ի բնութիւն ձիթոյ։ Եւ եկաց Նարկէոս ամս հարիւր ինն եւ տասն։ Իսկ Աղեքսանդրոս եպիսկոպոս՝ ի կողմանց անտի Գամբրացւոց՝ եկն յաղաւթս կալ յՅերուսաղէմ. եւ արգելին զնա եղբարքն անդէն, լինել եպիսկոպոս փոխանակ Նարկեսեայ՝ ի հրամանէ Աստուծոյ։ Եւ սոյն իսկ Աղեքսանդրոս գրեաց առ Ասկղիպիդէս եպիսկոպոս, ասէ. Մեք եղբարք, զՊաւղոս եւ զՊետրոս եւ զայղ առաքեալսն իբրեւ զՔրիստոս ընդունիմք։ Այղ որ ինչ յանուն նոցա՝ ստութեամբ գրեալ է, խոտեմք։ Իբրեւ ոչ ընթերցա(յ) ես զաւետարանն՝ զոր յանուն Պետրոսի ունին ոմանք է ձէնջ, զի այժմ գիտացի՝ թե հերձուածք թագուցեալ են ի միտս նոցա ի հերձուածոյն Մարկիովնի։

Եւ ի սոյն ժամանակսն գտաւ վեցերորդ թարգմանութիւնն յԵմմաւուս՝ ի կարաս թաքուցեալ։

ՄԱԿՐԻԱՆՈՍ՝ ամ մի. առ սովաւ հանդիսիցն տեղիք շուրջ տեսան[ել]եաց այրեցան ի Հռովմ։

ԱՆՏՈՆԻՈՍ միւս՝ ամս չորս. առ սովաւ հին Եմաւուս նորոգեցաւ եւ Նիկապաւղիս կոչեցաւ յԱփրիկիանոսէ։

ԱՂԵՔՍԱՆԴՐՈՍ ՄԱՄԵԱՅ որդի՝ ամս չորեքտասան։ Առ սովաւ Հիպերիոս Բոսպորացի դնէր խաւսս բազում վասն Զատկի. եւ զտասնամեայ կանոնսն, եւ վասն վեցաւրեայ ծննդոց, եւ վասն աւրհնութեան աւրհնութեանցն, եւ սակաւ ինչ յԵղեկիէղէ։ Եւ ի սոյն աւուրս էր Ովրիգենէս՝ յԱղեքսանդր, եւ ներքինեցոյց զինքն։

ՄԱՔՍԻՄԻԱՆՈՍ՝ ամս չորս։ Սա յարոյց հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց, եւ հրամայեաց զամենեսեան կոտորել։

Եւ ի սոյն ժամանակս Ովրիգենէս ելեալ յԱղեքսանդրի Կեսարեայ Կապուդկացւոց, եթող վարդապետ եկեղեցւոյն զՀերակղէս զաշակերտն իւր. որ յետ Դեմետրի կալաւ զեպիսկոպոսութիւն Աղեքսանդրի։

ԳՈՐԳԻԱՆՈՍ՝ ամս վեց։ Սա յաւուրս զատկի տաւնին կամեցաւ խաւսել յաղաւթս՝ ընդ ժողովուրդս եկեղեցւոյ. եւ ոչ հրամայեաց նմա եպիսկոպոսն Փղաբիանոս՝ մինչեւ խոստովանեալ. եւ նա(խ)անձն առնոյր յամենայն մտաց իւրոց։

Առ սովաւ էր Բերւեղոս եպիսկոպոս Բոսարա(յ), ի կողմանս Արաբացւոց. սա ժպրհեցաւ ասել վասն Փրկչին մերոյ, թե Ոչ էր նա անձամբ գոյութեան յառաջ՝ մինչեւ եկեալ էր յաշխարհ, եւ մարմնացեալ, եւ չիք նորա ասել աստուածութիւն անձին իւրոյ, այղ աստուածութիւն հաւր իւրոյ բնակեալ էր ի նմա։ Իսկ եին այղք՝ որ ասէին, ի նմին կողմանց, թե Շունչք ընդ նոսին մարմնոցն մեռանին եւ ապականին, եւ ի յարութեանն նորոգի ի նա. իսկ աղաչեցին զՈվրիգենէս, եւ նա դարձուցանէր զնա ի ճշմարտութիւն։ Եւ էր նա ամաց վաթսնից։

ՓԻՂԻՊՊՈՍ՝ ամս վեց։ Ի սորա ի սկզբան թագաւորութեանն հազար ամ լցաւ Հռովմայ ի սկզբան շինելոյ քաղաքին։

[5]

ԴԻԿՈՍ՝ ամս երկուս. սա յարոյց հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց. եւ եղեն վկայք եպիսկոպոսք, ի Հռովմ՝ Փղաբիանոս, յԱնտիոք՝ Բաբիղաս, յԵրուսաղէմ՝ Աղեքսանդրոս։ Ի նմին ժամանակի ըմբռնեալ եւ Ովրիգենէս, եւ բազում չարչարեալ յԱղեքսանդր. բայց ի կատարումն մարտիրոսութեան ոչ եհաս։

Եւ անտի եկեալ ի կողմանս Կեսարեայ Ստրատոնեաց. եւ ելեալ յԵրուսաղէմ՝ սակաւ ինչ շրջէր անդ. եւ իջեալ ի Տաւրոս՝ անդ շրջէր. եւ հետազաւտէր զթարգմանութիւնն ութեջի գրովք յաւրինեալ. եւ հրաշազան եւ մեծարգի եցոյց զեւթանասնիցն թարգմանութիւնս՝ քան զայղոցն. բան որ կրկին էր յաւրինակին եւ եւթանասունք թողին, զայն Ովրիգենէս աստեղբ նշանակեաց. եւ ուր պակասէր եւ յաւելոյին, յոբելիս արար, որոյ եւթանասունք յանձնէ եդին։ Իսկ ուր զանազանեցին զբանն՝ ղիմինիկոս է, հիպողիմնիկոս եդին. մին ատտիկեցին նշան է եւ միւսն բժշկաց? զոր եւթանասունքն կարգեցին։ Զայս արար Ովրիգենէս, եւ ասի լինել յաշակերտաց նորա եպիսկոպոսք աւելի քան զվաթսուն, յորոց գայրն Գրիգոր սքանչելագործն՝ ի կողմանս Պոնտացւոց ի Նեոյկեսարիայ, եւ Փիրմեղիանոս՝ ի կողմանս Կապուդկացւոց ի մեծն Կեսարիայ. Եւսեբի՝ ի կողմանս Պաղեստինացւոց, ի Պամփիւղիայ։ Իսկ Ովրիգենէս ելեալ ի Տաւրոսէ գնաց ի Կիպրոս. եւ դրեաց խաւսն վասն իշխանութեանցն ի յերկինս, եւ վասն աշխարհարարութեանն, եւ վասն յարութեանն։ Եւ մոլորեալ ի ճշմարտութենէն՝ եղեւ հակառակ եկեղեցւոյ. զի վասն Որդւոյ ասէ. Ոչ զաւրէ տեսանել զՀայր. եւ հրեշտակք ոչ կարեն տեսանել զՍուրբ Հոգին. եւ մարդիկ ոչ կարեն տեսանել զհրեշտակս. եւ զդրախտն՝ յերկինս ասէ. եւ վասն մաշկեղէն հանդերձի առաջին մարդոյն ասէ, միթէ մորթագո՞րծ էր Աստուած. այղ յետ ուտելոյ ի փայտէն, զգեցոյց ոգւոց նոցա զայս մարմինս. եւ մարմինս ոչ յառնէ ի յարութեանն, այղ փոխանակ սորա այղ լինի։ Եւ կեցեալ ամս վաթսուն եւ ինն, մեռանի ի Կիպրոս։ Եւ պատմէ զայս Եպիփան եպիսկոպոս Կիպրացւոց։ Եւ ի նոյն ժամանակս հալածանաց փախուցեալ եւթն մանգունքն ի Դիկոսէ յԵփեսացւոց քաղաքին, ննջեցին ի Նիքղոս լերինն յայրին, եւ հարեւր քառասուն ամի զար/44a/թեան։

ԳԱՂԻՈՍ եւ ՍՈՂԻՍՏՆՈՍ՝ ամս երկուս։ Առ սովաւ Նաւատիոս էր յեկեղեցւոջն Հռովմայ, եւ եղեւ առաջնորդ աղանդոյն Կաթարոսաց. այսինքն՝ որք սուրբս կոչեն զանձինս, եւ զապաշխարութիւն ոչ ընդունին։ Զի Նաւատիոս ասէ. Որ ոք յերկմտութեանն սխալէ, կայ մնայ առանց բժշկութեան այնպիսին։ Վասն որոյ եղեւ ժողով ի Հռովմ քաղաքի վաթսուն եպիսկոպոսաց, եւ երիցունք աւելի քան զնոսա, եւ սարկաւագունք եւ հաւանեցան զՆաւատիոս, եւ զմիաբանեալս նորա աւտար եկեղեցւոյ. եւ նզովեալ մերժեցին զնոսա։ Եւ եին եպիսկոպոսք Հռոմայեցւոց՝ Ստեփաննոս, Աղեքսանդրացւոց՝ Դիոնէսիոս, Անտիոքացւոց՝ Փղաբիանոս։ Իսկ սա զհետ Նաւատեայ թիւրեալ մոլեցաւ։ Իսկ Դիոնէսիոս Աղեքսանդրացի հաստատէր զնա՝ բազում աւրինակս ի մէջ բերելով։

ՎԱՂԻՐԻՈՍ եւ ԳԱՂՂԻՈՍ՝ ամս հնգետասան։ Սա ի սկզբան թագաւորութեանն իւրոյ խոստացաւ առնել խաղաղութիւն առ եկեղեցիս. իսկ այր մի եգիպտացի կախարդ շրջեաց զնայ առաջին մտաց անտի. եւ հրամայեաց, թե արք սուրբք եւ արդարք հալածեսցին եւ կոտորեսցին. եւ զոհել հարց՝ զորդիս իւրեանց դիւացս. եւ հերձուլ զմանգունս. եւ դնել մասունս մանունս զստեղծուածն Աստուծոյ։ Որպէս թե ի ձեռն այսց գործոց եղիցին նոքայ ի շինութիւն, իսկ նա այսահարէր առաւել քան զարժանն։

Եւ յետ սակաւ աւուրց գերի վարեցաւ ի Պարսս. եւ եղեւ ծառայ դրիւ բարբարոսաց։

Եւ ի սորին աւուրս էր հերձուածն Եփետեայ. զի նայ Եպիսկոպոս երկրին Եգիպտացւոց, եւ ուսուցանէր նոցա հրեերէն. թե Յետ հազար ամի՝ լինելոց է հատուցումն մարմնաւոր ի վերայ երկրի։

Առ սովաւ էր Պաւղոս Սամոստացի եպիսկոպոս յԱնտիոք, հնգետասաներորդ յառաքելոցն։

ԿՂԱՒԴԻՈՍ՝ ամս երկուս, ամիսս ինն։ Առ սովաւ Պաւղոս Սամոստացի զառաջին կանոնն որոշեաց, եւ զԱրտիմոնի հերձուածն նորոգեաց. զի վասն Փրկչին մերոյ ասէ, թե Մարդ է սոսկ, որպէս ամենայն մարդիկ, եւ բնութիւն Բանին Աստուծոյ մարդ լիալ ճշմարտութեամբ։

Եւ ժողովեցան եպիսկոպոսք ի տեղեաց տեղեաց՝ յԱնտիոք, առ ի քննութիւն Պաւղոսի Սամստացւոյ հայհոյութեանն. Դիոնեսիոս՝ Հռովմայ եպիսկոպոս, Պարմեղիանոս Կեսարու Կապուդակցւոց, եւ Գրիգորեոս եւ Աթանագէնոս եղբարք եպիսկոպոսք եկեղեցւոյն Պոնտացւոց. Հեղիանոս եկեղեցւոյն Տարսոնացւոց, Նիկոտէ Յիկոնացւոց քաղաքէն, Հիմենոս Երուսաղէմի եկեղեցոյն. Թեոտիկնոս՝ Կեսա(ր)եայ Պաղեստինացւոց, Մաքսիմիս՝ Բոստր քաղաքի, որ առաջնորդէր եկեղեցւոյն։

Յայնժամ աղաչեցին զԴիոնէսիոս Աղեքսանդրի եպիսկոպոս՝ գալ ի ժողովն, զի էր ընդդիմաբանեալ բազում խաւսիւք առ Պաւղոս Սամստացի։ Իսկ երանելին Դիոնէսիոս հրաժարեցաւ գալ ի ժողովն՝ վասն ծերութեան մարմնոյն. բայց գրեաց թուղթ եւ եցոյց նոցա զմիտս եւ զխորհուրդս՝ զոր ունէր վասն խնդրոյ նոցա։ Ժողովեալ սուրբ եպիսկոպոսքն՝ նզովեցին զՊաւղոս Սամստացի։ Եւ լուծեալ ի պատուոյն՝ մերժեցին զնա յեկեղեցւոյ։

ԱՒՐԵՂԻԱՆՈՍ՝ ամս հինգ եւ ամիսս վեց։ Սա խորհեցաւ հալածանս յարուցանել ի վերայ եկեղեցեացն. եւ ի բարկութենէ Աստուծոյ հարեալ սատակեցաւ՝ ի նոր բանդին։

Յետ որոյ ՏԱԿԻՏՈՍ ամիսս վեց։ Յետ Տակիտոսի՝ ՓՂՈՐԴԱՆՈՍ թագաւորեաց աւուրս ութսուն եւ ութ։ ՊՐՈԲՈՍ՝ ամս վեց, ամիսս երիս։ Առ սովաւ մոլեկան Մանինեցւոյ սատակիչ կործանումնն ի վարս մարդկան եմուտ։ Զի երկու բնութիւնս զոյգ ասաց Մանին, նիւթ եւ խաւար, որպէս թե չար կամ բարի։ Եւ մոլեալ դիւահար աղանվոդն՝ ասէ. Ես եմ՝ որ Մովսէսի ի լերինն երեւեցայ հրով. եւ ես եմ, ասէ, Հոգին բարեխաւս։

ԿԱՐՈՍ՝ որդւովքն Կարինեաւ եւ Նումերիանոսիւ՝ ամս երկուս։ Առ սովաւ էր Անատողիոս Աղեքսանդրացի. եւ եկաց եպիսկոպոս Ղաւոդիկեցւոցն, որ փիղիսոփայից ուսմամբ պայծառացեալ երեւէր. եւ թիւս չափոց եւ համարոց կարգեաց։

ԴԻՈԿՂԵՏԷԱՆՈՍ՝ ամս քսան։ Սա թագաւորեցոյց զՏրդատ արքայ՝ հայոց Մեծաց. եւ յարոյց հալածանս սաստիկս ի վերայ եկեղեցեաց. զի տաճարք աղաւթից կործանեցան, եւ կտակարանք ի մէջ հրապարակաց այրէին. եւ անթիւք եղեն վկայք՝ արք եւ կանայք. եւ բազում հայրապետք մարտիրոսացան, Պետրոս՝ Աղեքսանդրի եպիսկոպոս, եւ Փիղեասթեմ յԱյիս քաղաքի։ Անթեմոս Նիկոքեմացւոց, Սերկանոս ի Փիւնիկէէ եկեղեցւոյն Ծաւրացւոց. Սիղուանոս՝ Գացացւոց, Ղուկիանոս՝ Մեծացւոց, Պաւղոս եւ Սիղոս Եգիպտացւոց. Փաւուստոս եւ Ողորդիոս, եւ Անտոնիոս եւ Փիղոս, եւ Հիւսիէս, եւ Թէոդորոս։

Ի սոյն իսկ ի Դիոկղետիանոսէ եւ սուրբքն Հռիփսիմեանք փախստական եղեալք ի Հայս՝ մարտիրոսացան. եւ ի նոյն ժամանակ ելեալ ի վիրապէն խոստովանողն Քրիստոսի սուրբն Գրիգոր, եղեւ քարոզ Հայոց, եւ լուսաւորեաց մկրտութեամբ. եւ եկաց յետ այնորիկ ամս երեսուն։

ԿՈՍՏԱՆԴԻԱՆՈՍ՝ ամս երեսուն եւ չորս. սա անուանեցաւ Սեբաստոս ի զաւրաց իւրոց. եւ հաւատացեալ յԱստուած, եւ ի բան նորա որդին միածին եւ կենդանարար յամենասուրբ հոգին. եւ տուեալ պատերազմ ընդ անաւրէն թագաւորսն՝ սատակեաց զնոսա, զՄաքսիմիանոս, եւ զՄաքսիմինտէս, եւ զԼիկիանէս։ Քանզի իբրեւ ելից զթագաւորութիւնն Դիոկղետիանոս՝ զքսան ամին մեռաւ ի Դաղմատիա. եւ յետ սորա անուանեցաւ կայսր Մաքսիմիանոս յանձնէ իւրմէ. եւ խորհուրդ մահու նիւթեաց ի վերայ Կոստանդիանոսի։ Իսկ իբրեւ յայտնեցաւ նենգութիւն նորա, չարաչար մահու սպանաւ։ Եւ որդի նորա Մաքսիմինտէս արար հալածանս քրիստոնեից. եւ ինքն պղծութեամբ եւ աղտեղութեամբ եւ մոգութեամբ եւ կախարդութեամբ եւ դիւանուէր պաշտամբք վարէր. զի կարծէր՝ այնու յաղթել Կոստանդիանոսի։ Եւ գործեաց կամուրջ ի Տիբերիս գետ նաւուք, եւ մինչդեռ անցանել կամէր, եւ լցաւ գետն զաւրաւքն, յանկարծակի շարժեաց զնաւսն, եւ Մաքսիմինտէս եւ զաւրք իւր ընգղմեցան ի խորս ջրոցն, եւ հեղձան կենդանւոյն։ Յայնժամ Կոստանդիանոս հրամայեաց զաւրացն զյաղթող նշանն Քրիստոսի դրոշմել ի վերայ կապերտակի, որպէս թե ունի ցի յաջ ձեռին իւրում զխաչն. եւ մտեալ ի Հռովմ՝ յամենայյն նշանաւոր տեղիս հրամայեաց կանգնել զյաղթութեան նշան խաչին Քրիստոսի։ Իսկ միւս Մաքսիմոս՝ որ յարեւելս ի դաշտի միում հանդերձ զաւրաւքն բնակեալ էր, իսկոյն հասին նմա դատաստանք յԱստուծոյ. զի ամենայն մարմին նորայ յաներեւոյթ հրոյ մաշեալ լինէր, եւ խելապատակ ուղղոյն ուժգին այրէր ի հրամանէ Աստուծոյ, եւ աչք նորա ի դուրս ոստեան. եւ մինչդեռ շունչքն ի ներքս էր, խոստովան լինէր Տեառն Աստուծոյ, եւ խնդրէր մահ։ Եւ այսպէս ել յաշխարհէ սաստի[կ] խայտառականաւք, զոր եւ ասել անմարթ է։ Իսկ Լիկիանէս էր համախոխ յառաջագոյն Կոստանդիանոսի՝ յաստուածապաշտութեան կարգս. քանզի Կոստանդիանոս ետ զքոյր իւր Լիկիանեայ կին։ Իսկ իբրեւ յաջողեցաւ թագաւորութիւնն Կոստանդիանոսի, նախանձեալ ընդ նմա Լիկիանէս, գրգռեաց պատերազմ, եւ յարոյց հալածանս ի վերայ քրիստոնէից. աւերէր զեկեղեցիս, եւ տանջէր զհաւատացեալսն՝ առ ի զոհել կռոցն։ Իսկ աստուածասէրն Կոստանդիանոս եւ զնա սատակեալ՝ ջնջէր յերկրէ, եւ նորոգէր զեկեղեցիս։ Եւ ելեալ ի կողմանս Բ[ի]ւզանտացւոց շինեաց քաղաք, եւ կոչեաց յան[ուն] իւր Կոստանդնուպողիս։ Առ սովաւ երեւեցաւ Տիտոս երէց յԱղեքսանդր, որ արարած ասէր զորդին Աստուծոյ. եւ եին համախոհք նորին փիղիսոփայք՝ Այետիոս եւ Աստերիոս եւ Նոմիոս որք ասեին ոչ գոլ զորդի ի բնութենէ հաւր, այղ իբրեւ զմի յարարածոց։ Եւ հրամայեաց Մեծն Կոստանդիանոս՝ ի խնդրոյ սրբոյ հայրապետին Աղեքսանդրի՝ լինել ժողով ի Նիկիայ ի մայրաքաղաքն Բիւթանացւոց։ Եւ ժողովեցան եպիսկոպոսք ՅԺԸ. որոց ժողովեին առաջնորդք՝ Մակարիոս՝ Երուսաղէմի, Աղեքսանդրոս՝ Աղեքսանդրի, Եւստաթիոս՝ Անտիոքու, Սեղբեստ[ր]ոս՝ Հռովմայ, Միտոփանիս՝ Կոստանդնուպողսի՝ առաջին եպիսկոպոս. յետ որոյ յաջորդեալ Մեծն Աղեքսանդրոս։ Որոց եւ նզովեալ զԱրիոս, մերժեն յեկեղեցւոյ արտաքս։ Սահմանեցին հաւատս յամենասուրբ երրորդութիւնն, քարոզելով զորդի ի բնութենէ հաւրզոր խոստովանի ընդհանրական կաթողիկէ եկեղեցի։

Որդիք նորա Կոստանտիանոս եւ Կոստաս եւ Կոստ[անտի]աս՝ ամս քսան եւ երեք։ Սոքա ի միում ժամանակի եղեն կացեալ թագաւորք ի կողմանս կողմանս։ Յորոց Կոստանտիանոս ի Գաղիղեա եկաց թագաւոր. եւ Կոստիոս ի Հռովմ. իսկ Կոստանտաս՝ ի Կոստանդնուպողիս թագաւորեաց, եւ եղեւ հնազանդեալ Արիոսի մոլորութեանն։ Եւ հրաման ետ դարձուցանել զԱրիոս յարտասահմանութենէն եւ ընդունել յեկեղեցի։ Եւ հասեալ նմա դատաստան յԱստուծոյ, հեղաւ որովայն նորայ յանմաքուր տեղւոջ։ Եւ ի սոցին աւուրս գրեաց երանելին Կիւրեղ՝ հայրապետն Երուսաղեմի՝ առ Կոստանդիոս թագաւոր Հռովմայեցւոց վասն երեւելոյ նշանի խաչին յերկնից։ Եւ ի նորին աւուրս Անդրեաս՝ եղբայր Մագնոսի եպիսկոպոսի զշարամանութիւն տոմարաց յաւրինէր։

ՅՈՒՂԻԱՆՈՍ՝ ամս երկուս, ամիսս ութ. սա էր որդի քեռ Մեծին Կոստանդիանոսի, եւ եղեւ յանցաւոր՝ որ/47a/պէս եւ ասէ պատմութիւնն. զի թողեալ զկարգ քրիստոնեական՝ եղեւ պաշտաւնեայ դիւաց եւ երկրպագու կռոց։ Ի սորա աւուրս երանելին Աթանաս հայրապետն Աղեքսանդրի էր իսկ եթե երկու անգամ հալածեալ յԱրիանոսաց։

ՅՈՒԲԻԱՆՈՍ՝ ամիս[ս] ութ. սոյն իսկ այս Յուբիանոս էր հետեւեալ Արիոսի մոլորութեանն. եւ եղեւ վրէժխնդիր նորին աղանդոց. եւ յետ սակաւ աւուրց խեղդեցաւ։

ՎԱՂԵՆՏԻԱՆՈՍ եւ ՎԱՂԷՍ՝ ամս երեքտասան։ Ի սոցա մետասան ամին վախճանեցաւ երանելին Աթանաս յԱղեքսանդր, դարձեալ ի հալածանացն։ Եւ ի սոցունց աքսորեցաւ հայրապետն հայոց սուրբն Ներսէս ի հեռաւոր կղզիս Ովկիանու ամս ինն։ Եւ ի սոցունց աւուրս եին սուրբ վարդապետքն Գրիգոր Նիւսացի եղբայր Բարսղի, Բարսեղ Կեսարու եպիսկոպոս, Գրիգոր Նազազացի Աստուածաբան։ Եւ էին հերձուածք ի ժամանակին Արիանոսի՝ որք արարածն ասէին զորդին Աստուծոյ։ Եւ նոմիոսացիք՝ որք երկնային զաւրութեանց գլուխ ասեին զՔրիստոս զորդի, եւ ոչ ի բնութենէ հաւր։ Եւ սաբեղացիք, որք զերիս Անձինս Սրբոյ Երրորդութեանն մի ասեն, լոկ անուամբ զանազանեալ։ Եւ ոդերայինք որք բնականաբար զմարդկային պատկեր ունել ասեն Սրբոյ Երրորդութեան. եւ Ապողինարացիք՝ որք մարդկային ոգի ոչ ասեն առեալ Քրիստոսի. եւ Մակեդովնացիք, որք զՀոգին Սուրբ նուազ ասեն քան զՀայր եւ զՈրդի։ Եւ Պանդուրացիք, որք զբանն ի մարմինն յեղեալ ասեն. եւ Մանիքեցիք՝ որք առ աչաւք ասեն զՔրիստոս երեւեալ յաշխարհի. եւ Սոփրոնացիք, որք առանց մարդկային շնչոյ ասեն զմարմնաւորութիւնն Քրիստոսի։ Եւտիքիանոսք՝ որք յերկնից բերեալ ասեն զմարմինն Քրիստոսի, եւ ոչ առեալ ի կուսէն։

ԳՐԱՏԻԱՆՈՍ՝ ամս հինգ. առ սովաւ Եպիփան եպիսկոպոս Կիպրացւոց՝ ի Կոստանդին քաղաքի, որ զպարունակական խաւսս գրեաց՝ ի խնդրոյ Մատադիոսի, եւ Տարասինոսի, եւ Նեովնի, Նումերոսի քահանայից Սուեդրայ Պամփիւղացւոց քաղաքին եւ Պաղադայ քաղաքապետի, յորում ցուցանէ գրոց վկայութեամբ, թէ Պաղագայ քաղաքապետի։ Յորում ցուցանէ գրոց վկայութեամբ, թե զիա՞րդ արժան է հաւատալ յամենասուրբ Երրորդութիւնն, յայտնելով զութսուն աղանդոցն անուանս, որ յառաջ քան զՔրիստոսի մարմնանալն, եւ վաթսուն՝ որ ի գալստենէն մինչեւ ի Գրատիանոս թագաւոր։ Եւ վասն լուծանելոյ զհերձուածողացն բանս ի խնդրոյ որ ի սուրբ Գրոց. եւ վասն աշխարհարարութեան, եւ թուոյ նախահարցն, եւ ազգաց եւ թագաւորաց՝ մինչեւ ի ժամանակս իւր. եւ վասն յարութեան համաւրէն մարմնոց, եւ վասն հեթանոսական պաշտամանցն, եւ լուծումն ի հին եւ ի նոր կտակարանաց, զոր կարծեալ ոմանց անկատարի միտս ունելոյ. եւ վասն ուսուցանելոյ հաւատեցելոց՝ զկատարեալ հաւատոցն դաւանութիւնս. եւ վասն Քրիստոսի մարմնանալոյն։

ԹԵՈԴՈՍ ՄԵԾ՝ որդի Գրատիանոսի՝ ամս հնգետասան։ Ի սորա երրորդ ամին եղեւ ժողովն ի Կոստանդնուպողսի հարիւր յիսուն եպիսկոպոսաց՝ վասն Մակեդովնի հոգեմարտի, որ նուազ ասէր զՀոգին Սուրբ քան զՀայր եւ զՈրդի. եւ էր նա մեռեալ յառաջ քան զժողովոյն գումարիլ. յետ որոյ Դիտոյփի րոս Արիանոս ունէր զեպիսկոպոսութիւն Կոստանդնուպաւղսի՝ զոր հանէր ի քաղաքէն Թեոդոս թագաւոր եւ տայր զտեղապահութիւնն Գրիգորի Աստուածաբանի մինչեւ ցհաւաքել ժողովոյն, զի էր յառաջագոյն եկեալ ի Կոստանդնուպողիս՝ վասն Արիանոսաց հերձուածոյն, այր սքանչելի հրշտակաց եւ մարդկան. որ եւ ի վարդապետելն իւրում՝ հիացում առնէր ամենայն քաղաքաց իմաստնոցն. յոր ոչ կարէին հայիլ Արիանոսքն։ Եւ եին գլխաւորք ժողովելեացն Կիւրղիոս՝ Երուսաղէմի, Տիմոթեոս Անոտաց՝ Աղեքսանդրի, Մեղիտոս՝ Անտիոքայ, Գրիգոր՝ Նիւսեայ, Գեղասեոս՝ Կեսարեայ Պաղեստինացւոց, Դամասոս՝ Հռովմայ, Գրիգոր աստուածաբան՝ Կոստանդնուպողսի. զորոյ աթոռ ընկալաւ Նեկտառիոս, ձեռնադրեալ ի ժողովոյն։

Յետ որոյ լինի փոխանորդ նորին Յովհան անուանեալն Ոսկեբերան։ Եւ սահմանեալ սրբոյ ժողովոյն զդաւանութիւն հաւատոցն, քարոզեցին զկենդանարար զամենասուրբ Հոգին հաւասարապէս եւ փառակից, եւ համագոյական Հաւր եւ Որդւոյ. եւ նզովեցին զՄակեդովն՝ յետ մահուն իւրոյ՝ մեռեալս ընդ ամենայն հերձուածողս։ Եւ ի սոյն ժամանակս յարեան մանգունքն՝ որ յԵփեսոս, վասն հերձուածոյն՝ որ էր ի ժամանակին, որք ոչն հաւատացին յարութեանն. զի վասն նորին ուժգին ճգնութեամբ խնդրեալ յԱստուծոյ Թեոդոսի թագաւորին, յարեան մանգունքն։ Եւ եկեալ թագաւորին ետես զնոսա, եւ բազում ինչ խաւսեցան ընդ նմա. եւ դարձեալ ննջեցին։ Եւ յառաջ քան զԹեոդոս թագաւոր եղէն ժողովք վեց յԱրիանոսաց ի տեղիս տեղիս՝ միասնական հաւատոյ, զորս ոչ ընդունի եկեղեցի. առաջին՝ ի Տաւրոս. երկրորդ՝ յԱնտիոք. երրորդ՝ ի Սեղեւկիայ. չորրորդ՝ ի Կոստանդնուպաւլիս, առ Եդոքսիւ Արիանոսացն հայրապետաւ. հինգերորդ՝ ի Նիս Թրակացւոց. Վեցերորդ՝ ի Սերմին։

ԱՐԿԱԴԻՈՍ եւ ՈՆՈՐԻՍ որդիքն Թեոդոսի՝ ամս քառասուն եւ չորս։ Ի սոցա երրորդ ամին եղեալ Եւթաղ երանելի Աղեքսանդրացի, որ հրաշազան յաւրինուածովք զսուրբն առաքելոյ, եւ զԳործոցն առաքելոց եւ զԿաթողիկէից թղթոցն զյառաջաբանս եւ զգլուխս, եւ զմասնաւորս, եւ զվկայութիւնս եւ զտունս կարգեաց՝ սակս հերձուածոյն Կաղարբոսի եւ Կարպոկրատեայ, որք սոսկ մարդ ասացին զՅիսուս եւ զհին կտակարանս ոչ ընդունին. զի զվկայութիւնն Քրիստոսի խոտեին։