Читать книгу: «Haydi»

© ALTUN KİTAB MMC – 2020

1. Qoca babaya gedən yolda

İsveçrədə isti iyun səhəri balaca bir qızla xalası ensiz dağ çığırı ilə üzüyuxarı, yaylağa tərəf qalxırdı. Qızcığaz lap yumağa bənzəyirdi, xalası olan-qalan nəyi vardısa, hamısını onun əyninə keçirmişdi: üç don, böyük, qırmızı pambıq şal və ağır qış çəkmələri.

İki yolçu yolun yarısını qət edib Dörfli adlı kiçik kəndə çatanda bir qadına rast gəldilər. Qadın dayandı. Üzünü xalaya tutub soruşdu:

– Sabahın xeyir, Deta. Bu uşaq kimdir?

– Bacımın qızı Haydidir, – Deta cavab verdi.

– Təxmin eləmişdim, – qadın dedi. – Yazıq uşaq! Bu yaşda atasız-anasız qalmaq çox çətindir. Yaxşı ki sən onun qayğısına qalırsan.

– Hə, elədir, – Deta dedi. – Amma bundan sonra mən də ona baxa bilməyəcəyəm. Frankfurta köçürəm. Orada varlı bir adamın evində işə düzəlmişəm, yaxşı donluq¹ alacağam.

– Bəs uşaq harada qalacaq? – deyə qadın soruşdu.

– Onu yaylağa, babası Öhinin yanına aparıram, – Deta cavab verdi.

Dörflidə qoca babaya hamı «Öhi» (əmi) deyirdi. Yaylağa köçüb gedəndən sonra isə adı «Alm-Öhi» (yaylaqda yaşayan əmi) qalmışdı.

Qadın bu sözləri eşidən kimi dedi:

– Necə?! Uşağı Alm-Öhinin yanına aparırsan? Dəli olmusan, nədir? Qızcığaza yazığın gəlmir? Dörflidə Alm-Öhi haqqında çox söz danışırlar. Oğlunun və gəlininin ölümündən sonra bir adamla da kəlmə kəsməyib. Yaylaqdakı daxmasında tək-tənha yaşayır, yanına yaxınlaşmaq istəyənləri isə qovur. Sən də uşağı həyatdan küsmüş, heç kimlə yola getməyən bu hirsli qocanın yanına aparırsan!

Qadın bərk əsəbiləşmişdi, bununla belə, Deta:

– Fikrim qətidir. Uşaq babasının yanında qalacaq! – dedi.

Yaxşı ki Haydi bu iki qadının söhbətini eşitməmişdi, həmin vaxt qızcığaz keçi sürüsünü qabağına qatıb otarmağa aparan çoban Peterin arxasınca qaçırdı. Haydi oğlanın tək köynəkdə, ayaqyalın-başıaçıq çəmənlikdə hoppanıb-düşdüyünü görüb dayandı; tez-tələsik paltarlarını, qış çəkmələrini çıxardı. Əynində bircə nazik donu qaldı. Hoppana-hoppana çoban oğlanın arxasınca getdi.

Deta xala Haydini axtarmağa başladı. Qızı tapan kimi üstünə qışqırdı:

– Sənə aldığım qəşəng paltarları niyə əynindən çıxarmısan? Nə nankor uşaqsan!

– Hava çox istidir, o paltarlara ehtiyacım yoxdur, – Haydi dilləndi.

Çoban oğlan elə güldü ki, az qaldı ağzı qulaqlarına çatsın. İki uşaq keçi kimi atlanıb-düşməyində idi, xala isə ucadan deyinə-deyinə, tər tökərək, təngnəfəs halda dik yoxuşu çıxırdı.

– Bu keçilər sənindir? – Haydi oğlandan soruşdu.

Peter başını buladı:

– Yox. Sahibləri Dörflidə yaşayırlar. Hər səhər keçiləri onlardan alıb otarır, axşam da qaytarıb gətirirəm.

– Bəs keçiləri harada otarırsan?

– Yaylağın sıx çəmənliklərində… Keçilər orada təzə-tər otlardan doyunca yeyir, sonra da kefi kök halda hoppanıb-düşürlər.

Haydi öz-özünə fikirləşdi: «Yəqin, dağın başında keçi otarmaq maraqlı işdir». Buna görə də qızcığaz adının əvvəlinə «Keçi» ayaması qoşduğu Peteri o ki var sual atəşinə tutdu. Peter də həvəslə ona yaylaqdakı həyatından danışmağa başladı. Çox keçmədi ki, Haydi çoban oğlanın harada yaşadığını da öyrəndi.

Oğlan külək tutmayan dərədəki daxmanı göstərərək:

– Orada anam və kor nənəmlə birlikdə yaşayıram. Anamın adı Bricitdir, nənəmin adı isə elə nənədir. Sən də onu belə çağıra bilərsən, – dedi.

Haydi çox sevindi:

– Çoxdan arzulayırdım ki, mənim də nənəm olsun!

Qızcığaz xalasının arxadan «Əvvəl öz babanı tanı, sonra başqalarını» dediyini eşitdi. Xala uşaqların ardınca yoxuşu dırmanmaqda çətinlik çəkirdi.

Axır ki, yaylağa gəlib çatdılar.

Alm-Öhi daxmanın qarşısındakı skamyada oturub qəlyanını tüstülədirdi. Haydi qocanın yanına gedib ona əl uzatdı.

– Salam, qoca baba, – dedi. – Bundan sonra mən sənin yanında qalacağam.

Yaşlı kişi öskürərək mızıldandı:

– Bunu sənə kim deyib?

Sonra da sualedici nəzərlərlə Deta xalaya baxdı.

– Haydi sənin nəvəndir, – Deta dedi. – Oğlun Tobiasla gəlinin Adelhaydanın övladıdır. İndiyə kimi ona mən baxmışam, bundan sonra bir az da sən məşğul ol.

Ardınca da əlavə elədi:

– Uşaqla yaxşı davran, yoxsa Dörfli camaatı sənin haqqında daha çox şayiə qoşar.

Qoca kişi qəlyanını ağzından çıxardı, hirslə ayağa durub Detanın üstünə qışqırdı:

– Çıx get buradan, bir də gözümə görünmə!

Detaya da elə bu lazım idi. Dərindən nəfəs alıb arxasına dönərək yola düzəldi. Yolda o artıq Haydi haqqında deyil, Frankfurtdakı gözəl həyatı barədə fikirləşirdi…

2. Keзi sьdь və saman yataq

Deta gözdən itəndən sonra qoca yenə skamyada oturub qəlyanını tüstülətməyə başladı. Haydi Alm-Öhinin qarşısında dayanıb gözlərini ona dikərək təəccüblə baxırdı.

– Nə var, nə baxırsan? – qoca donquldandı.

– Elə gülməli görünürsən ki! – Haydi dedi.

– Doğrudan?! Niyə belə fikirləşirsən? – Alm-Öhi maraqla soruşdu.

– Çünki uzun saqqalın və qalın qaşların var, – Haydi dilləndi.

– Hmm! Başqa nə kəşf eləmisən? – qoca yenə mızıldandı.

Haydi əli ilə yamyaşıl çəmənlikləri, sıldırım qayaları göstərərək:

– Buranın çox gözəl yer olduğunu! – dedi.

Qızın gözlərinin içi gülürdü. Qoca kişinin qırışmış sifətində də yüngül təbəssüm sezildi:

– Deməli belə! Onda ətrafına yaxşı-yaxşı bax və zövq al!

Haydi evin ətrafında dövrə vurmağa başladı. Sonra dayanıb aşağıya, vadiyə tamaşa elədi. Axırda daxmanın yanında bitmiş, başı az qala buludlara dəyən üç şamağacından birinin altında çömbəldi. Uşaq qocaman şamağacılarının yarpaqları arasından uğuldayaraq keçən, budaqları yelləndirib silkələyən küləyin səsinə qulaq asdı. Haydi külək yavaşıyandan sonra qoca babanın yanına qayıtdı.

– Bu dəfə nə kəşf elədin? – deyə qoca soruşdu.

– Böyük şamağacılarını və küləyi, – Haydi cavab verdi və ağacların arasından gələn uğultunu təqlid etməyə başladı.

Qoca baba başını aşağı salıb alçaq səslə öz-özünə mızıldandı: «Uşağın gözləri də, qulaqları da itidir. Bu, yaxşı cəhətdir».

– İndi də evin içini görmək istəyirəm, – Haydi babasının əlindən tutaraq dedi.

– Yaxşı, elə isə gəl, bax.

Qoca ayağa durub daxmanın qapısını açdı. Ev bircə iri otaqdan ibarət idi. Haydi ocağın üstündə qarmaqdan asılmış qazana, stola və tək stula nəzər salıb dedi:

– Bəs mən harada oturacağam?

– Sabah sənə bir kətil düzəldərəm, – deyə qoca baba ona söz verdi.

Haydi küncdəki çarpayıya tərəf qaçaraq soruşdu:

– Burada yatırsan?

Öhi başı ilə təsdiqlədi.

– Bəs mən harada yatacağam? – Haydi yenə soruşdu.

– Ürəyin harada istəsə, orada, – babası cavab verdi.

Bu cavab Haydinin xoşuna gəldi. İndiyə kimi heç kim ürəyi istədiyi yerdə yatmasına icazə verməmişdi. Haydi böyük otağın bütün künc-bucağını gəzdi, amma harada yatacağına qərar verə bilmədi. Axırda qoca babanın çarpayısının yanındakı pilləkəni göstərib soruşdu:

– Bu pilləkən hara qalxır?

– Çardaqdakı samanlığa. İstəyirsən, çıx, bax! – baba dedi.

Haydi elə bunu gözləyirdi. Pilləkənləri keçi kimi cəld dırmandı. Yuxarıdan sevinclə bağırdı:

– Qoca baba, tapdım! Mən burada yatacağam! Ən gözəl yer elə buradır.

Öhi bığaltı qımışaraq:

– Düzdür, düzdür, – dedi.

Sonra da əlavə elədi:

– Elə isə özünə yatacaq düzəlt. Orada kifayət qədər saman var.

Haydi cidd-cəhdlə işə başladı. Qucaq-qucaq saman gətirib çardaqdakı pəncərənin altına yığdı. Samanları üst-üstə döşəyib özünə yatacaq düzəltdi.

– Qoca baba, bax! Gör nə gözəl döşəkdir! Burada uzanıb ulduzlara tamaşa eləyə bilərəm.

Qoca pilləkənlərlə çardağa qalxıb saman yatağın üstünə kətan mələfə sərdi. Haydi dərhal yatağına uzanmaq istəsə də, babası:

– Axı əvvəl qarnını doyurmalısan. Bəyəm hələ acmamısan? – deyə soruşdu.

– Elə acmışam! – Haydi cavab verdi.

Baba ilə nəvə pilləkənlərlə aşağı düşdülər. Artıq hava qaralmışdı. Elə bu vaxt bayırda kimsə astadan fit çaldı. Bu, Keçi Peter idi, qoca babanın iki keçisini örüşdən gətirmişdi. Haydi dərhal özünü daxmadan bayıra atdı. Böyüklü-kiçikli bir sürü keçi qızı dövrəyə aldı. Qoca baba əlini irəli uzatdı, ovcunda bir az duz vardı. Biri ağ, o biri qəhvəyi rəngli iki keçi sürüdən aralanıb ona yaxınlaşdılar. Keçilər qoca babanın ovcundakı duzu yaladılar, baba da onları sığallamağa başladı. Keçi Peter baba ilə nəvəyə «Gecəniz xeyrə qalsın!» deyib vadiyə tərəf getdi.

Haydi əvvəl ağ, sonra da qəhvəyi keçinin başını sığalladı.

– Qoca baba, bunlar sənin keçilərindir? – deyə qız soruşdu.

Yaşlı kişi başı ilə təsdiqlədi.

– Belə çıxır ki, onlar həm də mənim keçilərimdir, düzdür?

Qoca baba gülümsəyərək:

– Hə, indi onlar həm də sənin keçilərindir, – dedi.

– Bəs adları nədir?

– Ağ rəngli keçinin adı Qucuğaz, qəhvəyi rəngli keçinin adı isə Ayıcığazdır.

Qoca baba daxmaya girib iki parça çörək və kasa ilə geri qayıtdı. Haydi babasının Qucuğazı necə sağdığına maraqla tamaşa elədi. Qoca baba keçi südü ilə dolu kasanı Haydiyə uzadıb dedi:

– Bu da şam yeməyin. Skamyada otur, ye.

Haydi iştahayla südünü içib çörəyini yedi. Sonra ağzını köynəyinin qolu ilə silib:

– Qoca baba, indiyə kimi heç bu qədər ləzzətli yemək yeməmişdim, – dedi. – Artıq yuxum gəlir.

– Yatağına get və gözlərini yum, – qoca baba dilləndi. – Gecən xeyrə qalsın!

Haydi pilləkənlə çardağa çıxdı. Qızcığaz özünə samandan döşək düzəltsə də, üstünə örtməyə yorğanı yox idi. Babası aşağıdan ona bir xaral² gətirdi.

– Bu yerlərdə pərqu³ yorğan-döşək yoxdur, – baba dedi.

– Mən pərqu yorğan-döşək istəmirəm ki! – qızcığaz cavab verdi. Sonra yatağına uzandı, xarala bürünüb gözlərini yumdu və dərhal şirin yuxuya getdi…

3. Qartopu, Təkə və dəcəl Tьrk

Haydi səhər tezdən fit səsinə oyandı. Gözlərini açanda çardağın girdə pəncərəsindən üzünə günəşin qızılı şüaları düşdü. Gün işığı içərini sapsarı rəngə boyamışdı. Uşaq ətrafına nəzər saldı, əvvəl harada olduğunu anlaya bilmədi. Sonra bayırdan keçi mələrtisi eşitdi. Elə o an hər şeyi xatırladı: qoca baba, onun koması, Keçi Peter və keçilər – Qucuğazla Ayıcığaz. Hə, bir də şamağacılarının budaqları arasında uğuldayan küləklə saman qoxusu…

Haydi çoban oğlanın səsini eşidib yataqdan sıçradı, cəld geyinib pilləkənlərlə aşağı düşdü. Peter bir sürü keçi ilə komanın qarşısında dayanmışdı. Qucuğazla Ayıcığazı sürüyə qatmağa gəlmişdi.

– Sən də otlağa getmək istəyirsən? – qoca baba soruşdu.

Haydi bunu eşidib çox sevindi, çəpiş kimi hoppanıb-düşdü, qaçıb keçilərin arasına qarışdı.

Qoca baba:

– Dayan! Əvvəlcə əl-üzünü yu, saçlarını dara, yoxsa günəş səndən qorxub buludların arxasına çəkilər, – dedi.

Haydi su ilə dolu ləyəndə üzünü, əllərini çuğundur kimi qızaranadək yudu. Saçlarını daradı. Sonra da:

– Artıq günəş məndən qorxmayacaq! – deyə sevinclə qışqırdı.

Keçi Peter güldü:

– Elə isə tələs, heyvanlar acdır, onları otlağa aparmaq vaxtıdır, – dedi.

Qoca baba Peterin heybəsinə iri parça çörək və pendir qoydu, sonra oğlana balaca bir kasa da verib dedi:

– Qucuğazı sağıb südünü Haydiyə verərsən, içər. Uşağa göz-qulaq ol, ac-susuz qalmasın, qayadan aşağı yuvarlanmasın!

Keçi Peter onun söylədiklərinə əməl edəcəyinə söz verdi. Uşaqlar dağa dırmanmağa başladılar. Haydi keçilərlə birlikdə ora-bura qaçır, Peter də tez-tez «Haydi, haradasan?» deyə səslənərək onu gözdən qoymamağa çalışırdı.

Bir az sonra Haydi yaylaqdakı rəngarəng çiçəkləri görüb sevinclə qışqırdı: «Ah, nə gözəldirlər!» Sonra isə novruzçiçəyinin, buxurkolunun ətrini içinə çəkdi, ləçəklərini sığalladı. Peter, axır ki, qayalıqların ətəyindəki ən yaxşı otlaq yerini tapdı. Oğlan Haydiyə yaylağın kənarındakı sıldırım qayaları göstərib qoca babanın xəbərdarlığını qızın yadına saldı:

– Baba demişdi ki, qayalığa yaxınlaşmaq olmaz!

Amma Haydi heç nədən qorxmurdu. Odur ki oğlanın sözlərinə bir o qədər də əhəmiyyət vermədi. Qızcığaz sıx otların üstündə oturub çiçəklərin ətrini içinə çəkirdi. Birdən o, başını qaldırıb qayalara baxdı; sanki bu iri daş parçalarının gözü, qaşı, ağzı, burnu vardı, onlar köhnə tanışları kimi Haydini salamlayırdılar.

Haydi qollarını, ayaqlarını oxşayan sərin küləyi hiss elədi. Qızcığaz indi qımıldanmadan çəmənlikdə oturmuşdu; bu günəcən özünü heç vaxt belə rahat, xoşbəxt hiss eləməmişdi!

Haydi ətrafdakı mənzərəyə tamaşa etdiyi vaxt Keçi Peter çəmənlikdə uzanıb yuxuya getmişdi. Birdən qızcığazın başının üstündən qaqqıltı səsi gəldi. Haydi çox qorxdu, başını yuxarı qaldıranda səmada qanadlarını iki yana açmış iri bir quş gördü.

– Peter, oyan! – deyə qışqırdı. – Bax gör nə böyük quşdur!

Peter gözlərini qıyıb yuxarı baxdı:

– Hə, nə olsun? – deyə mızıldandı.

– Bu hansı quşdur? – Haydi soruşdu.

– Yırtıcı quşdur, – Peter əsnəyərək dedi.

– Bəs hara uçdu?

– Öz yuvasına!

– Yuvası haradadır ki?

– Bütün yırtıcı quşlar bax orada, ən yuxarıda özlərinə yuva qururlar.

Peter bunu deyib əli ilə dağın zirvəsini göstərdi. Sonra da ayağa qalxıb keçilərə baxmağa getdi. Keçilərdən bəziləri gözünə dəymədiyindən barmaqlarını ağzına aparıb astadan fit çaldı. Keçilər dərhal qaçıb gəldilər və oğlanın ətrafında hoppanıb-düşməyə başladılar. Haydi də onların arasına qarışaraq atılıb-düşürdü. Sonra üzünü Peterə tutub dedi:

– Bütün keçiləri tanımaq istəyirəm.

Heyvanlardan birinin buynuzundan yapışıb dilləndi:

– Deyəsən, ən nadinc keçi budur.

– Düz tapdın! – Peter dedi. – Adı Türkdür, həmişə o biri keçilərə sataşır, onları buynuzlayır. Bircə Təkədən qorxur. Çünki Təkənin buynuzları çox itidir.

Haydi Təkəni tutmaq istəsə də, bacarmadı: bu iribuynuz keçi çox cəld idi, qaçaraq uzaqlaşdı.

Birdən uşaqların qulağına həzin mələrti səsi gəldi.

Keçi Peter:

– Bu, Qartopudur, – deyərək yerdə yatan qar kimi ağappaq çəpişi göstərdi.

Haydi çəpişin yanına qaçdı, onu qucağına götürdü:

– Yazıq Qartopu nədənsə qorxub, deyəsən…

– Ola bilər, – Peter dedi. – Dünəndən anasından ayrı düşüb. Ana keçini satdılar.

Haydi:

– Zavallı çəpiş! – deyərək heyvanı nəvazişlə sığallamağa başladı. – Bəs nənəsi, ya da babası var? – deyə soruşdu.

– Yoxdur, – Keçi Peter bunu deyib çomağını havada atıb-tutdu.

– Eybi yox, mən buradayam, – Haydi çəpişin qulağına pıçıldadı. – Nə vaxt istəsən, yanıma gələ bilərsən, eşitdin?

Haydiyə elə gəldi ki, çəpiş onu başa düşdü, hətta başını tərpədərək sözlərini anladığını təsdiqlədi. Qız Qartopunu yerə qoydu. Çəpiş ürkək-ürkək Haydiyə baxdı, sonra qaçıb keçilərin arasına qarışdı.

Haydi sevinclə öz-özünə dedi:

– Deyəsən, Qartopuya bir az da olsa, təsəlli verə bildim.

Həmin vaxt Peter heybəsini yerə qoyub içindəkiləri çıxararaq otun üstünə düzmüşdü. Sonra Qucuğazı sağdı və Haydiyə bir kasa dolusu süd verdi. Qoca baba Haydi üçün o qədər çox çörək və pendir qoymuşdu ki, qız hamısını yeyib qurtara bilməzdi. Odur ki həm çörəkdən, həm də pendirdən bir parça kəsib Peterə verdi. Oğlanın üzü güldü, Haydiyə «sağ ol» deyib toqqasının altını bərkitdi.

Yaylaqda vaxt sürətlə keçdi; indiyə kimi Haydinin həyatında bu qədər tez keçib-gedən gün olmamışdı. Qız səssiz-səmirsiz çəmənlikdə oturub günəşin dağların arxasına çəkilməsinə tamaşa eləyirdi. Elə bu vaxt qayalıqlar parıldamağa və ətrafa qığılcım saçmağa başladı. Haydi cəld ayağa qalxıb təşvişlə qışqırdı:

– Peter, yanğın, yanğın! Dağlar yanır! Şamağacılarını od tutub! Yazıq yırtıcı quş! O da yanıb külə dönəcək! Peter, ora bax! Səma da alışıb-yanır!

Çəmənliyə uzanmış Peter yerindən qımıldanmadan dedi:

– Hər gün belə olur. Bu, yanğın-filan deyil.

– Bəs nədir?

– Günəş dağlara «Gecəniz xeyrə qalsın!» deyir.

Haydi «alov» un qayalardan çəkilməsini, dağların yenidən bomboz rəng almasını çaşqınlıqla seyr elədi.

– Sabah da belə olacaq? – deyə soruşdu.

Keçi Peter başı ilə təsdiqlədi. Sonra da soruşdu:

– Mənimlə yenə yaylağa gələrsən?

Haydi sevinclə:

– Lap hər gün gələrəm! – dedi.

4. Keзi Peter və onun kor nənəsi

Haydi Peter və keçilərlə birlikdə bütün yay boyunca qayalıqların ətəyindəki ən gözəl otlaqlarda dolaşdı. Günün altında gəzməkdən rəngi qaralmışdı, təmiz dağ havası isə qızın bədənini möhkəmləndirib gücləndirmişdi. Özünü əvvəllər olmadığı qədər sevincli və xoşbəxt hiss eləyirdi. Payız gəlib, havalar soyumağa, güclü küləklər əsməyə başlayanda Haydi artıq örüşə getməyib qoca babanın yanında qaldı. Babası küləyin qızcığazı yamacdan aşağı atmasından qorxurdu. Haydi və Keçi Peter artıq birlikdə vaxt keçirə bilmədikləri üçün məyus olmuşdular. Keçi Peter «Haydi yanımda olmayanda darıxıram» deyə şikayətlənirdi.

Amma qoca baba soyuq günlərdə dağda balaca uşaqları hansı təhlükələrin gözlədiyini yaxşı bilirdi, odur ki Haydini heç yerə buraxmırdı. Çox keçmədi ki, Haydi qoca babanın yanında da özünə məşğuliyyət tapdı. Alm-Öhi taxtadan müxtəlif əşyalar düzəldərkən qızcığaz oturub maraqla ona tamaşa edirdi: qaşıqlar, kasalar, stullar, üçayaqlı kətillər, skamyalar, keçilər üçün yem qabları…

Haydi hətta keçi südündən pendir hazırlamağı da öyrənmişdi. Qoca baba ona süzmə pendirdən kiçicik toplar düzəltməyə icazə verirdi. Güclü payız küləkləri əsməyə başlayanda Haydi komadan bayıra çıxır, şamağacılarının arasındakı qəribə uğultuya qulaq asırdı.

Sonra payızı qış əvəz elədi. Komanın damı ağappaq qarla örtüldü. Artıq Qucuğazla Ayıcığaz da örüşə getmir, ağılda⁴ qalırdılar. İndi Haydinin ən yaxın dostları bu iki keçi idi. Qoca baba Haydiyə ağılı təmizləməyə, keçiləri yemləməyə, onların tüklərini daramağa icazə vermişdi. Qucuğazla Ayıcığaz bu müddətdə Haydiyə elə öyrəşdilər ki, artıq onun ovcundan da duz yalamağa başladılar. Bayırda güclü şaxta var idi, amma komada yanan ocaq içərini od kimi isti saxlayırdı. Haydi ilə babası uzun qış gecələrində ocağın başında otururdular. Bu yaşlı kişi nəvəsinə qayalıqların sirrindən, möcüzəsindən, orada bitən bitkilərin qəribə xüsusiyyətlərindən, dağda yaşayan heyvanlardan maraqlı əhvalatlar danışırdı.

Bayırda qar örtüyü çox qalın olmayanda Peter Haydigilə qonaq gəlirdi. Oğlan qışda keçi otarmır, hər gün yamacın ətəyində, Dörfli kəndindəki məktəbə gedirdi. Haydi məktəbin necə yer olduğunu bilmirdi. Odur ki Peter ocağın başında qızındıqdan sonra onu sual atəşinə tuturdu. Peter də qıza həvəslə cavab verir, məktəbdə gördüklərindən danışırdı.

Sonra qoca baba masanın üstünə çörək, kərə yağı, qaxac ət qoyurdu. Peter burada doyunca yemək yeyə bildiyi üçün sevinirdi, çünki öz evlərində yemək qıt idi. Hər dəfə qapıdan çıxanda üzünü Haydiyə tutub:

– Bəs sən bizə nə vaxt gələcəksən? – deyə soruşurdu. – Gəlsən, nənəm çox sevinər.

Haydi də babasından hər gün soruşurdu:

– Qoca baba, Petergilə nə vaxt gedə bilərəm?

Qoca baba hər dəfə:

– Havalar düzəlsin, gedərsən, – deyirdi.

Amma havalar düzəlmirdi ki, düzəlmirdi. Qoca babanın koması qarın içində itib-batmışdı.

Nəhayət, Haydinin Petergilə qonaq gedəcəyi gün gəlib çatdı. Yerdəki qarın şaxtadan buz bağladığı günəşli bir gündə qoca baba ağıldan kirşəsini⁵ çıxardı. Əvvəl özü kirşəyə mindi, sonra qalın şərfə bürüdüyü qızı qucağında oturtdu. Kirşə yamacla üzüaşağı sürüşməyə başladı və düz Petergilin evinin qarşısında dayandı. Qoca baba Haydini kirşədən endirdi, şərfi açdı:

– Hə, gəlib çatdıq, – dedi. – Qapını döy və içəri gir. Axşam hava qaralmamış yamacı dırmaşmağa başlayarsan.

Haydi qapını açıb içəri girəndə həyəcandan ürəyi bərk-bərk döyünməyə başladı. Bu köhnə, balaca ev qoca babanın komasından daha darısqal və yoxsul idi. Haydi nənəni gördü, o, kətildə oturub dərin fikrə dalmışdı.

– Sabahın xeyir, nənə! Bu mənəm, Haydi! – qız dilləndi.

Nənə əllərini uşağa sarı uzadıb dedi:

– Haydi, yaxına gəl, səni görüm.

Haydi nənəyə yaxınlaşıb birdən-birə soruşdu:

– Məni necə görə bilərsən? Axı Keçi Peter demişdi ki, sənin gözlərin görmür!

Nənə:

– Səni əllərimlə hiss edə bilərəm, – dedi və Haydinin yanaqlarını sığallamağa başladı. Sonra da həyəcanla qızına tərəf səsləndi:

– Bricit, bura tələs! Haydi bizə qonaq gəlib!

Keçi Peterin anası qıza yaxınlaşıb onu başdan-ayağa süzdü.

– Baban sənə yaxşı baxır, yanaqların qıpqırmızıdır, – qadın dedi.

– Uşaqdan nigaran qalmışdım, – nənə dilləndi. – Qoca kişi evinə heç kimi buraxmır, özü də heç kəsin qapısını açmır, ona görə də Haydiyə belə yaxşı baxacağı ağlıma gəlməzdi. İnanmaq olmur ki, Alm-Öhi özü uşağı bizə gətirib! Məncə, bu lap möcüzədir!

Haydi nənəyə qoca babadan, onun komasından, keçilərindən həyəcanla danışır, nənə də asta-asta başını tərpədirdi. Lap axırda isə öz-özünə mızıldandı:

– Yaxşı ki o qocanın yanında uşağın güzəranı pis keçmir.

Bu vaxt külək pəncərənin taxta qapaqlarını möhkəm taqqıldatmağa başladı. Haydi bərk qorxdu. Nənə onu sakitləşdirmək üçün dedi:

– Qorxma, külək qəfil güclənəndə belə olur. Daxmamız çox köhnəlib, təmir eləməyə adamımız yoxdur. Hərdən gecələr külək az qalır damı uçursun, divarlar silkələnməyə başlayır, qorxudan gözümüzə yuxu getmir.

– Peter evi təmir edə bilməz? – Haydi soruşdu.

– Peterin əl qabiliyyəti yoxdur, – nənə şikayətlənməyə başladı. – Məktəbdə də yaxşı oxumur. Hələ yaxşı ki keçilərin öhdəsindən gələ bilir. Əlindən bircə bu iş gəlir. Yəqin, ömürboyu elə keçi otaran Peter olaraq da qalacaq.

– Bu ki çox yaxşıdır! – Haydi dilləndi. – Mən özüm də yayı səbirsizliklə gözləyirəm. Yay gələn kimi yenə Peterlə yaylağa gedəcəyəm.

Günortadan sonra vaxt bir göz qırpımında gəlib-keçdi. Haydi nənənin onun gəlişinə çox sevindiyini başa düşmüşdü.

Hava qaralmağa başlayanda qız nənə ilə sağollaşdı:

– Nənə, tezliklə yenə gələcəyəm.

Nənə Haydinin başını sığallayaraq:

– Lap yaxşı! Buna çox şad olaram! Tez-tez gəl. Babana da məndən salam söylə, – dedi.

Haydi Petergilin evindən çıxıb yamacla üzüyuxarı dırmanmağa başladı. Bir az getmişdi ki, qoca babanın ona tərəf gəldiyini gördü. Baba Haydini şərfə bərk-bərk bükdü, sonra da qucağına alıb evə apardı.

Şam yeməyində Haydi Petergildə gördüklərini uzun-uzadı babaya nağıl elədi. Sonra nə fikirləşdisə, qəfildən dilləndi:

– Sabah yenə Petergilə getməliyik.

– Doğrudan? Niyə ki? – Alm-Öhi mızıldandı.

– Gedəndə özümüzlə mismar və çəkic aparacağıq. Sən də onların daxmasında laxlayan nə varsa, hamısını mıxlayıb bərkidəcəksən, – Haydi cavab verdi.

Qoca baba:

– Bu haradan ağlına gəldi belə? – deyə soruşdu.

Haydi cəsarətlə babasına baxaraq:

– Çünki nənəyə söz vermişəm, – dedi.

Alm-Öhi onun üstünə qışqırdı:

– Buna bir bax! Deməli, söz vermisən, hə?

– Bəli! – Haydi dedi. – Evin qapı-pəncərəsi laxlayır, yazıq nənə gecə qorxudan yata bilmir. Qoca baba, nə olar, nənənin komasını təmir elə!

Alm-Öhi yenə nəvəsinin üstünə acıqlanmaq istəyirdi ki, Haydinin yalvarıcı nəzərləri ilə qarşılaşdı. Ayağa durdu, arxasına dönüb mızıldandı:

– Yaxşı, nə deyirəm ki… Gedərik.

Beləliklə, Haydi tez-tez nənəyə qonaq getməyə başladı. Qoca baba nənənin evini təmir etdi. Artıq nənə gecələr taqqıltı səsinə oyanmır, mışıl-mışıl yatırdı.