Читать книгу: «Салиха – Сəмен»

САЛИХА – СƏМЕН

ƏСЕТ НАЙМАНБАЙҰЛЫ

(1867–1922)

 
Монғолдың ескілікті тұрмысында,
Ясукей батыр ханның тұрғысында.
Атақты Алтай тауын мекендеген,
Билеген өзін өзі ол тұсында.
 
 
Бір табы Жұрат дейтін ел атасы,
Жайлауы Үлен тауда жая тасы.
Билеген нəсіл қуып, тұқым жалғап,
Халқына қадірлі еді ханның басы.
 
 
Бар еді Салиха атты жалғыз қызы,
Артылған өз тұсында тəрбиесі.
Бұралған тал шыбықтай сұлу еді,
Алмадай пісіп толған бақшадағы,
Ашылған гүл бейнелес қыз тұлғасы.
Албырап екі беттің қаны тамып,
Қиылып маңдайында қиғаш қасы.
Тамағы ақ торғындай үлбіреген,
Сүйріктей он саусақтың бар баласы.
Отындай электрдің жалтылдаған,
Құйылып төңкеріліп көз қарасы.
Шынардай түзу дене, тең иықтан
Төгілген төмен құлап сүмбіл шашы.
Безенген өне бойы інжу-маржан,
Бриллиант, алтын, яқұт, гауһар тасы.
Сол елде Сəмен дейтін бір жігіт бар,
Құрбылас əлгі қызбен жас шамасы.
Ажары жай оғындай жалындаған,
Туыста қас-қабақты ер тұлғасы.
Сабырлы, терең ойлы маңғаз еді,
Жетпеген қатарына тең құрдасы.
 
 
Сағымдай садақ жетпес жылдамдығы,
Қырмызы қыз мінезді, қымбат басы.
Денесі тең сандалдың терегіндей,
Кең біткен иығының екі арасы.
Шалқақ төс, бура санды, бұлшық етті,
Бар еді батырлықтың əр саласы.
Жау десе жабырқанып жатпайтұғын,
Таңдаулы батыр болған ер-қолбасы.
Салиха бұл жігітті сырттан таңдап,
Махаббат ауған бұған ықыласы.
Сəмен де ғашықтықтығын іштен тынған,
Ұнасып екеуінің көзқарасы.
Жаратып бірін-бірі аз жүрген соң,
Байланды махаббаттың екі арасы.
Сөйлесіп, əзілдесіп, сыр айтысып,
Туылды ғашықтықтың жан-жарасы.
Қызды жігіт, жігітті қыз да сүйіп,
Болыпты алмақ, тимек өз арасы.
 
 
Қыс өтіп ел көшеді Алтай таудан,
Ол заман үркіп-қорқып сыртқы жаудан.
Батырлар атын баптап, қару жөндеп,
Келетін ақыл сұрай күнде ханнан.
 
 
Сəмен де сол батырдың біреуі еді,
Кетпейтін күндіз-түні ат қасынан.
Сезіліп екеуінің бұл жүрісі,
Мақсатқа қалай жету болды арман.
 
 
Сөйлесіп анда-санда Салихамен,
Сөз шықты əрбіреуден қуғындаған.
Хан сезіп, халық білсе мұндай сырды,
Ажалдан қыз бен жігіт қалмайды аман.
 
 
Екеуін еркіменен қоспайтұғын,
Қатыгез қан қаһары өзіне аян.
Шарасын қалай етсек табамыз деп,
Ойласты Салиха мен батыр Сəмен.
 
 
Не пайда бұл жүрістен шығады деп,
Ойлайтын екеуі де осыны һаман.
Өлсек бір көр, шықсақ бір төбедеміз,
Қайтпаймыз деді екеуі уағададан.
 
 
Серттесті не бір іске шыдаймыз деп,
Алса да бөрі етектен, жау жағадан.
Қапыда өстіп жүріп қолға түспей,
Табалық бір бекініс осы арадан.
 
 
Солай деп сөз бекініп уағадаласты,
Құрбан қып бір-бірі үшін қымбат жасты.
Құс ұшпаса, жан жүрмес жер табам деп,
Ер Сəмен аралады тау мен тасты.
 
 
Жалтыр тау, шатқал өзен, заңғар биік,
Тұрғандай бұлттан өтіп көкке тиіп.
Темірдей қара жартас сарғылт түсті
Қабағын, қаһар көзін қарыс түйіп.
 
 
Мұңды тау аспанменен бой теңескен,