Twierdze osiemnastowiecznej Europy T. IV

WSTĘP

To już czwarty tom serii poświęconej twierdzom osiemnastowiecznej

Europy. Tak jak w poprzednich zostały w nim zamieszczone studia

i materiały omawiające fortyfikacje stałe pod względem architektonicznym,

stacjonujące w nich garnizony oraz zgromadzone tam uzbrojenie i wyposażenie.

Poza tym zaprezentowano działania zbrojne polegające na obronie lub próbie

zdobycia danej twierdzy, a także teorię sztuki wojennej. Podobnie też jak

poprzednio, w publikacji rozszerzono zakres chronologiczny, wychodząc poza

umowny wiek XVIII.

Tom składa się z siedemnastu studiów, które podzielono pomiędzy

cztery działy tematyczne, oraz z jednego tekstu źródłowego. W pierwszej

części zamieszczono trzy teksty omawiające źródła dotyczące tematyki

fortyfikacyjnej, począwszy od austriackich archiwaliów ukazujących budowle

obronne na terenie Galicji (Michał Baczkowski), przez opis i analizę

porównawczą map, planów i przedstawień ikonograficznych prezentujących

osiemnastowieczny obraz twierdzy zamojskiej ( Jacek Feduszka), po

problematykę funkcjonowania rosyjskich twierdz w świetle postanowień

Kodeksu wojskowego Piotra I z 1716 r. (Paweł Krokosz).

Część druga została poświęcona twierdzom w ścisłym znaczeniu tego słowa,

zarówno planom ich wzniesienia czy modernizacji, jak i funkcjonowaniu

w omawianej epoce. Zebrano tu zagadnienia dotyczące zmian zachodzących

w latach 1660–1793 w kluczowej fortyfikacji broniącej Gdańska – czyli

w Wisłoujściu (Maciej Flis), austriackie plany modernizacji twierdzy kłodzkiej

z pierwszej połowy XVIII w. i z czasów wojny siedmioletniej (Grzegorz

Podruczny), koncepcje zgodnie z którymi wybudowano austriacką twierdzę

w Terezinie ( Jiří Hofman), tureckie działania mające na celu przygotowanie

twierdzy chocimskiej do wojny z lat 1788–1791 (Cengiz Fedakar) oraz plany

ufortyfikowania zachodniej granicy Rosji przed pamiętną wyprawą Napoleona

na Moskwę (Андрей Лукашевич).

Kolejna część zbioru obejmuje teksty prezentujące twierdze w czasie

działań wojennych. Tę część otwiera artykuł poświęcony obronie twierdzy

Soroka w 1692 r., a więc jednemu z epizodów ostatniej wojny polsko-tureckiej

(Zbigniew Hundert). W dalszej kolejności znajdują się teksty omawiające

wojnę forteczną na terenie północnej Szkocji w czasie „Wielkiej Rebelii”

lat 1745–1746 (Maciej Trąbski), oblężenie i kapitulację Belgradu w 1789 r.

(Małgorzata Karkocha) oraz dwa artykuły dotyczące twierdzy kamienieckiej

w czasie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (Adam Danilczyk

i Renata Król-Mazur).

W części czwartej zebrano studia ukazujące potencjał obronny

twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w postaci stacjonujących

12

tam garnizonów i uzbrojenia zgromadzonego w cekhauzach. Ze względu

na specyfikę nowożytnych fortec na terenie państwa polsko-litewskiego

w większości dotyczą one wojsk prywatnych – temu zostały poświęcone teksty

omawiające garnizony obsadzające zamek rzeszowski Lubomirskich (Tomasz

Karpiński) i twierdzę międzyboską należącą do Czartoryskich (Mariusz

Machynia). Podobnie kwestia ta prezentuje się w otwierającym problematykę

artykule na temat artylerii twierdz znajdujących się na terenie Wielkiego

Księstwa Litewskiego z przełomu XVII i XVIII w. (Mikola Volkau). Jedynie

kończący tę część artykuł przedstawia garnizon państwowy stacjonujący

w twierdzy dubieńskiej (Łukasz Cholewiński).

Tom zamyka tekst źródłowy autorstwa Jana Bakałowicza – polskiego

inżyniera wojskowego z czasów stanisławowskich – przybliżający problematykę

teorii wojny fortecznej, czyli metody obrony i zdobywania

osiemnastowiecznych twierdz (Maciej Trąbski).

Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja przyczyni się do dalszego rozwoju

badań nad historią wojskowości epoki nowożytnej, szczególnie nad szeroko

rozumianą tematyką osiemnastowiecznych twierdz europejskich. Życzymy

Państwu przyjemnej lektury!

Maciej Trąbski

Wstęp